UNESCO – Zabytkowa Kopalnia Srebra

III Święto Pary

Pary na zakończenie sezonu będzie u nas pod dostatkiem! W sobotę 30 września w Zabytkowej Kopalni Srebra odbędzie się III edycja Święta Pary. Na terenie Skansenu Maszyn Parowych pojawi się około 20 zabytkowych i nadal działających maszyn oraz urządzeń.

Będzie można się przewieźć naszymi miniaturowymi pociągami, zobaczyć, jak maszyny mielą ziarno lub kawę, łupią i rozcinają drewno, gaszą pożary, wożą pasażerów, przewożą towary, budują drogi. Mamy dla Was kilka nowości, a kropką nad „i” będzie tym razem wieczorny spektakl teatralny utrzymany w malowniczej stylistyce steampunk, który połączy styl retro z fantastyką naukową.

PROGRAM:

11:00 – 19:00 Pokazy kilkudziesięciu maszyn parowych,

Sprzęt zostanie zaprezentowany w strefie Skansenu Maszyn Parowych. Będzie można go dotknąć, uruchomić, a nawet się nimi przejechać. Pokazy odbywają się w trybie ciągłym.

19.30 Teatr Akt – spektakl Poza Czasem

To metafora podróży w czasie i przestrzeni, która prowadzi w głąb własnej wyobraźni. Podejmujemy ją nieświadomie każdego dnia, poszukując wartości i dociekając sensu istnienia. Podróżując, doświadczamy, poznajemy, pokonujemy słabości, a potem nigdy nie pozostajemy już tacy sami. Zderzają się tu nowe doświadczenia z refleksją nad przemijaniem. Wędrówka poza czasem pozwala spełnić swe marzenia, stać się na chwilę kimś innym. To moment, w którym możemy się zatrzymać i dostrzec drugiego człowieka obok nas. Istotą podróży jest droga, a nie dotarcie do celu.
Fantazyjna opowieść utrzymana jest w malowniczej stylistyce steampunk, która łączy styl retro z fantastyką naukową. Teatr ruchu, pantomima, taniec i elementy nowego cyrku w połączeniu z energetyczną muzyką składają się na ekspresyjne widowisko.
Reżyseria – Agnieszka Musiałowicz i zespół
Scenografia – Tomasz Musiałowicz, Hektor Werios
Muzyka – Dominik Strycharski / vocal performance oraz inni artyści

od godz. 9:00 zwiedzanie podziemi z listy UNESCO z przewodnikiem

Bilety najlepiej zakupić przez internet na naszej stronie: https://bilety.kopalniasrebra.pl/
W razie pytań prosimy o kontakt z Biurem Obsługi Ruchu Turystycznego: tel. 32 285 49 96.

Parking przy kopalni będzie dostępny bezpłatnie.

Wydarzenie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej zostało dofinansowane ze środków Urzędu Miasta w Tarnowskich Górach oraz Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach. Innowacje Godne UNESCO wspiera Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia.

Święto Pary to wydarzenie, które promuje technikę parową i kulturę przemysłową na różne sposoby oraz różnymi środkami wyrazu.

Dlaczego akurat u nas?

235 lat temu rozpoczęła się rewolucja przemysłowa Górnego Śląska, a jej serce zabiło po raz pierwszy w Tarnowskich Górach. Dzięki sprowadzonej tu maszynie parowej, wykorzystanej do odwadniania wyrobisk niefunkcjonującej już kopalni kruszców srebra, ołowiu i cynku Fryderyk Tarnawskie Góry zapracowały na stałe miejsce w dziejach rewolucji przemysłowej.

Wyprawa w poszukiwaniu srebra – nowa oferta edukacyjna

Szkolna lekcja w podziemiach listy UNESCO? Brzmi nieprawdopodobnie, ale tak właśnie będzie! Od 1 października w Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach będzie można skorzystać z nowatorskiej oferty edukacyjnej dla klas 1-4 szkół podstawowych. Chodnik Okrężny (wykorzystywany do tej pory dla turystów niepełnosprawnych) zamieni się w pracownię badawczą wypełnioną rekwizytami. Całość zagadnień będzie kręciła się wokół 4 żywiołów. Dzieci m.in. przemienią się w młodych geologów, sprawdzą temperaturę pod ziemią, a z pyrlikiem w dłoni poszukają srebra. Wdrażanie projektu w życiu wchodzi w etap końcowy.

– Tarnogórska kopalnia została wpisana na listę UNESCO, co jest jednocześnie zaszczytem i zobowiązaniem do ochrony naszego dziedzictwa. A jak chronić, to edukować młodsze pokolenia. To one po nas będą pielęgnować tradycje i dbać o te miejsca, a co za tym idzie – ocalać od zapomnienia – powiedział prezes SMZT Zbigniew Pawlak podczas konferencji prasowej, która odbyła się 14 września.

Przewodnicy, którzy będą wcielać się w role edukatorów przeszli specjalne szkolenie. Zajęcia były w sumie testowane aż 7 razy. Podczas wakacji swój wolny czas poświęciły m.in. dzieci ze Szkoły Podstawowej nr 9 w Tarnowskich Górach. Na spotkaniu z dziennikarzami dyrektor placówki Krzysztof Siwiec przyznał, że wiedział o pomyśle, ale założeń dot. efektów końcowych nie znał. Dzięki temu mógł się zachwycić i stwierdzić, że taka lekcja w kopalni pozwoli dzieciom wyciszyć się od codziennego zgiełku.

Podczas zajęć stworzona zostanie przestrzeń do samodzielnego badania, odkrywania, zdobywania informacji – uruchamiany zostanie proces edukacyjny oparty na doświadczeniu. Wykorzystany zostanie do tego Chodnik Okrężny w samym sercu trasy turystycznej. Warsztaty zostały zaplanowane tak, żeby wykorzystać charakter przestrzeni, która zachowała wiele cech dawnej kopalni, przez co w większym stopniu niż na trasie turystycznej można w niej obserwować zjawiska przyrodnicze i doświadczać historii. Lekcja pod ziemią jest zgodna z podstawą programową.

– 40 metrów pod ziemią nie ma zasięgu, więc nagle ze świata online dzieci przeniosą się do świata offline. Dzięki temu zaangażują wszystkie zmysły. Zamiast telefonu dostaną do rąk m.in. ołówek stolarski, mapę, termometr i chyba najbardziej zaawansowane technologicznie urządzenie – dalmierz, które służy do pomiaru odległości. Takie zajęcia na pewno będą procentować w szkole podczas zwykłych lekcji – mówił Adam Kałucki z firmy Locativo, która zajęła się projektem.

Innowacyjna oferta to efekt współpracy Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych ze Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które zarządza jedynym w regionie światowym dziedzictwem. Scenariusz trasy edukacyjnej został przygotowany w ramach Textour Project (w Europie jest 11 państw, które biorą udział w tym nowatorskim projekcie, wśród nich jest Polska, którą reprezentują właśnie Tarnowskie Góry) oraz wdrożony wspólnie z firmą Locativo.

– Cieszymy się, że Textour Project połączył IETU z SMZT. To międzynarodowy projekt, który jest bardzo innowacyjny i zaangażował lokalną społeczność. Wspólnie ze stowarzyszeniem przygotowaliśmy nową ofertę, ale na tym nie koniec działań – powiedziała dr Joanna Piasecka z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach.

Celem projektu jest wzmocnienie turystyki kulturowej na obszarach z dużym potencjałem. W najbliższym miesiącach uruchomiony zostanie internetowy kalendarz kulturalny Miast Gwarków, a także zakończą się prace nad scenariuszem wycieczek z przewodnikiem po Rezerwacie Segiet oraz Hałdzie Popłuczkowej.

Wyprawa w poszukiwaniu srebra – oferta edukacyjna

Zabytki Bańskiej Szczawnicy z listy UNESCO w… tarnogórskiej kopalni z listy UNESCO

Zapraszamy do Galerii pod Kopułą w budynku Zabytkowej Kopalnia Srebra na czasową wystawę „30 lat na liście UNESCO zabytków z Bańskiej Szczawnicy”. To efekt współpracy ze słowackim Muzeum Górnictwa, których to przedstawicieli gościliśmy w Tarnowskich Górach podczas tegorocznych Gwarków.

Podczas Dni Miasta (7-10.09.2023 r.) miasto odwiedzili Helena Galkova – kustoszka Działu Etnologii Muzeum Górnictwa oraz Peter Jancsy – kustosz Działu Geologii w Muzeum Górnictwa. Słowacka delegacja pozytywnie odpowiedziała na zaproszenie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Razem z nimi Gwarki obserwowała 5-osobowa delegacja z Kopalni Srebra w japońskim Iwami Ginzan. Przedstawiciele trzech kopalni, w których kiedyś wydobywano cenne kruszce odpowiedzieli o swoich obiektach i organizacjach nimi zarządzających na konferencji popularnonaukowanej, która odbywa się od ponad 60 lat w ramach Gwarków. To pierwszy krok w nawiązywaniu współpracy z innymi kopalniami srebra wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO z różnych zakątków świata.

Wystawa zorganizowana w ramach Gwarków oraz Europejskich Dni Dziedzictwa.

Średniowieczne miasto górnicze Bańska Szczawnica znajduje się na liście od 30 lat. Jest to najstarsze i najbardziej znaczących z miast górniczych w Europie. Wydobycie i przetwórstwo znacznych ilości złota, a następnie i srebra, stanowiło przez kilka wieków o jego znaczeniu i zamożności obywateli. Bańska Szczawnica jest jednym z najbogatszych w zabytki miast słowackich. Naliczono w nim 360 obiektów zabytkowych. Słowackie Muzeum Górnicze powstało w 1964 roku. Jego częścią jest Skansen Górniczy stanowiący jedną ze stałych ekspozycji muzea, który jest jedynym tego rodzaju muzeum na Słowacji. Od początku swego powstania, muzeum gromadzi zbiory z dziedziny mineralogii i złóż, zbiory górniczo-techniczne, etnograficzne, artystyczno-historyczne, archeologiczne, a także numizmatyczne i związane z historią powszechną. Jest ono wyspecjalizowaną placówką, zajmującą się przede wszystkim dokumentacją historii górnictwa w Republice Słowackiej.

Podziemny rejs z poezją Andrzeja Kanclerza

Inspiracją do ich napisania były unikatowe tarnogórskie podziemia. I to właśnie w tych podziemiach autor postanowił je przeczytać. Za nami wieczór autorski Andrzeja Kanclerza w Sztolni Czarnego Pstrąga, zorganizowany (29 lipca 2023 r.) z okazji 40-lecia twórczości autora.

Poezja Andrzeja Kanclerza w podziemiach z listy UNESCO rozpoczęła się jeszcze przed zejściem 30 m pod ziemię – w plenerze Parku Repeckiego. Następnie 40 osób zeszło krętymi schodami 10 pięter pod ziemię i w tej wyjątkowej scenerii mieli okazję wsłuchać się w utwory tarnogórskiego artysty. Były utwory o naszych podziemiach, mieście Tarnowskie Góry, rodzinie… Wyrecytowane, a nawet zaśpiewane.

Andrzej Kanclerz (ur. 29 listopada 1963 r.) ma na swoim koncie kilkanaście tomików wierszy. Swoje prace publikował także w zbiorach opowiadań, antologiach, książkach popularnonaukowych i gazetach.

Jako literat, animator kultury i nauczyciel zainicjował tworzenie się środowiska literackiego w Tarnowskich Górach. Jest ekspertem w zakresie geografii literacko-kulturowej ziemi tarnogórskiej oraz życia literackiego miasta. Jego prace naukowe, popularnonaukowe, artykuły krytycznoliterackie oraz programy nauczania wraz ze scenariuszami lekcji są wykorzystywane zarówno przez pracowników naukowych Uniwersytetu Śląskiego lub Opolskiego jak i przez nauczycieli i bibliotekarzy szkół tarnogórskich. Zapraszany jest do szkół oraz ośrodków kultury w charakterze jurora konkursów literackich.

Od 1998 do 2021 roku prowadził warsztaty literackie w Tarnogórskim Centrum Kultury i animował kulturę literacką w mieście. Wynikiem podjętych działań było uaktywnienie i stworzenie środowiska młodoliterackiego, wydanie antologii, plakatów literackich i zorganizowanie międzynarodowych mityngów literackich, spotkań z autorami w ramach Salonu literackiego TCK oraz happeningów. Uczestnicy warsztatów nagradzani byli na ogólnopolskich konkursach poetyckich i wydali własne książki.

Od 2005 r. jest członkiem Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Ważną częścią działalności Andrzeja Kanclerza jest praca społeczna w charakterze sekretarza zarządu organizacji, które od 70 lat chroni zabytki miasta, upowszechnia jego historię i troszczy się o górnicze dziedzictwo tej ziemi. Ukoronowaniem działalności stowarzyszenia było doprowadzenie do wpisania Tarnowskich Gór na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 2017 roku. We wniosku znalazły się dokumenty dotyczące dzieł literackich powstałych z inspiracji dziedzictwem gwarków tarnogórskich.

Wiele promocji z jednym biletem

Każdy zakupiony bilet do Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga upoważnia do skorzystania z licznych rabatów – najlepsze restauracje, kawiarnie, hotele i atrakcje turystyczne Miast Gwarków czekają na turystów.

Wystarczy jeden bilet do jednej z atrakcji, aby przez 7 dni korzystać z mnóstwa promocji i rabatów w Tarnowskich Górach, Bytomiu, Zbrosławicach i okolicy. To m.in. rabaty na usługi hotelarskie lub zniżki na dania w restauracjach. DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ

To wspólna inicjatywa Lokalnej Organizacji Turystycznej Miast Gwarków z branżą gastronomiczną i hotelarską. W skład LOT wchodzą samorządy Tarnowskich Gór, Bytomia, Zbrosławic i Powiatu Tarnogórskiego, a także Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (zarządzający jedynymi obiektami wpisanymi na listę UNESCO w województwie śląskim), Muzeum w Tarnowskich Górach, Stowarzyszenie Górnośląskie Koleje Wąskotorowe, Stowarzyszenie Gliwicka 66 oraz Stowarzyszenie Dziedzictwo. Głównym celem organizacji jest tworzenie produktu turystycznego „Miasta Gwarków. Szlak Srebra i Wody w Tarnowskich Górach, Bytomiu i Zbrosławicach”, który tworzy 16 obiektów (związanych zarówno z wydobyciem i transportem rud ołowiu, srebra i cynku, odwadnianiem wyrobisk jak i z kultem religijnym czy życiem codziennym gwarków; połowa z nich pochodzi z listy UNESCO).

Promocje w Miastach Gwarków

Kup bilet do Zabytkowej Kopalni Srebra lub Sztolni Czarnego Pstrąga i skorzystaj z innych promocji! Najlepsze restauracje, kawiarnie, hotele i atrakcje turystyczne Miast Gwarków czekają z licznymi rabatami.

Wystarczy bilet do jednej z atrakcji, aby przez 7 dni korzystać z mnóstwa promocji i rabatów w Tarnowskich Górach, Bytomiu, Zbrosławicach i okolicy. To m.in. rabaty na usługi hotelarskie lub zniżki na dania w restauracjach.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ

Korona Gór Polskich w… Tarnowskich Górach

Tarnowskie Góry zdobyte! 8 lipca kilkuset miłośników wędrówek po wysokich górach zjechało do miasta w ramach LX Międzywyprawowego Posiedzenia Loży Zdobywców Korony Gór Polskich.

W plenerze zabytkowych maszyn parowych odbyła się weryfikacja Loży Zdobywców. Wbrew pozorom logistycznie było to duże przedsięwzięcie, bo wejście na szczyt każdej z gór trzeba było udowodnić na osobnym stanowisku. Były opowieści o górskich wędrówkach, pięknie przygotowane książeczki wypełnione zdjęciami oraz pieczątkami. Pełni wrażeń oraz pozytywnych emocji byli zarówno weryfikowani, jak i weryfikujący. Pasowanie i wręczenie Insygniów na Zdobywcę również odbyło się w scenerii Skansenu Maszyn Parowych przy budynku kopalni. A na zakończenie wszyscy stanęli do pamiątkowego zdjęcia i odśpiewali klubową pieśń.

Korona Gór Polski ustanowiona została w 1997 roku, a tworzy ją 28 najwyższych szczytów wszystkich pasm górskich naszego kraju. Aby zostać jej, zdobywcą trzeba wejść na nie pokonując siłą własnych mięśni ponad 30 tysięcy metrów n.p.m. Chętni do tego czynu powołali 13 grudnia 1997 r. Klub Zdobywców Korony Gór Polski, do którego należy ponad 120 tysięcy miłośników gór. Spośród nich godnością Zdobywcy szczyci się ponad 5000 osób. Klub zrzesza nie tylko rodaków z kraju, ale i mieszkańców kilku państw europejskich, a nawet dalekiej Syberii. Organizuje dla nich wyprawy na koronne szczyty, imprezy o tematyce górskiej, a także posiedzenia Loży Zdobywców, weryfikującej dokonania kandydatów na Zdobywców.

Od września rusza nowa trasa edukacyjna

W kalendarzu wakacje, ale w Zabytkowej Kopalni Srebra z listy UNESCO trwa tworzenie nowej oferty edukacyjnej, dedykowanej szkołom podstawowym. Chodnik Okrężny na co dzień niedostępny ożyje! Przewodnicy są już po pierwszych szkoleniach. Za nami także (udane) testy z udziałem dzieci.

Prace trwają, ale już teraz możemy zdradzić, że podczas zajęć edukacyjnych będzie wykorzystywana idea czterech żywiołów. Taka lekcja rozpocznie się na powierzchni, ale to co najciekawsze, będzie się oczywiście działo w podziemiach.

Woda to podstawowe wyzwanie, z jakim mierzyli się dawni górnicy oraz odczuwalny w podziemiach fenomen – woda tutaj kapie ze stropu, ściany są nieustająco wilgotne, woda kształtuje właściwości geologiczne tego miejsca. Zwiedzający będą badali jej właściwości, zebrana ze stropu kropla wody będzie również jedną z pamiątek z kopalni.

Ogień to towarzysz człowieka, który pozwolił odkrywać podziemne skarby – lampy rozświetlały mrok, napędzana ogniem maszyna parowa pozwalała pompować wodę zalewającą chodniki kopalni. Zwiedzający będą mogli poznać rodzaje i budowę lamp górniczych oraz doświadczyć ciemności, która zalega w podziemiach, gdy zabraknie ognia.

Ziemia to żywioł, który jest tutaj wszech otaczający – dla wielu zwiedzających wizyta w kopalni to pierwsza w życiu okazja, by doświadczyć bycia pod ziemią, poczuć ją z tak bliska. Zwiedzający będą dotykali skał budujących skorupę Ziemi, brudzili się nią, a nawet tworzyli przy jej pomocy prace plastyczne.

Powietrze to warunek przetrwania pod ziemią i obiekt troski współczesnych górników – uczestnicy pomogą im w mierzeniu przepływu powietrza i poznają zasady wentylacji.

Nowy produkt turystyczny będzie dostępny już od września. To wielkie przedsięwzięcie, które powstaje we współpracy Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej z Instytutem Ekologii Terenów Uprzemysłowionych i firmą Locativo w ramach międzynarodowego Textour Project. W Europie jest 11 państw, które biorą udział w tym nowatorskim projekcie. Wśród nich jest Polska, którą reprezentują Tarnowskie Góry.

Razem na rzecz rozwoju turystyki kulturowej

Industriada 2023 z superbohaterami. Hydra Przemysłu w sztolni

Za nami kolejna Industriada, która tym razem odbyła się 17 czerwca 2023 r. Była to już w sumie 14. edycja Święta Szlaku Zabytków Techniki w woj. śląskim, ale po raz pierwszy podziemia Sztolni Czarnego Pstrąga zamieniły się w krainę rodem z mitologii, w której można było spotkać Hydrę Przemysłu. Tradycyjnie Industriada odbyła się także w Zabytkowej Kopalni Srebra.

SZTOLNIA CZARNEGO PSTRĄGA w Tarnowskich Górach

To była Iście mroczna kraina! Zwiedzanie sztolni z listy UNESCO tym razem było fabularyzowane. Na powierzchni w towarzystwie kilku postaci czekał sam Charon (bóg umierających, przewoźnik dusz przez rzekę Styks). Żeby wejść do podziemi lub z nich wyjść, trzeba było… zapłacić. Brzmi to poważnie, jednak szybko okazywało się, że wystarczyło zaśpiewać piosenkę lub coś wyrecytować. A kilkadziesiąt metrów pod ziemią turyści spotkali tarnogórskie superbohatera Hydrę Przemysłu, czyli górnika, który poskramiał potwora. Było także ważenie grzechów na wadze, dużo dymu oraz efektów specjalnych.

W postaci wcielili się aktorzy kolektywu teatralnego pn. Lufcik na korbkę.

Hydra Przemysłu choć jest postacią wymyśloną, to nie pojawiła się przez przypadek. To wizerunek (pochodzący ze zbiorów Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej), który stworzył w latach 30. XX w. prof. Józef Piernikarczyk, badacz dziejów Miasta Gwarków, eksplorator podziemi tarnogórskich i odkrywca pierwszej ustawy górniczej pn. Ordunek Gorny. Wykorzystując najnowocześniejsze efekty multimedialne oraz technikę podwodną, w sztolni zostało stworzone komplementarne dzieło sztuki rozmieszczone na odcinku 600 m, gdzie fikcja przeplatała się z rzeczywistością i obrazami pozostawionymi przez artystów, muzyków oraz fotografów.

Wydarzenie zostało dofinansowane ze środków Gminy Tarnowskie Góry oraz Starostwa Powiatowego w Tarnowskich Górach.

Industriada 2023 z superbohaterami. Człowiek Dynamit w kopalni

Industriada 2023 z superbohaterami. Człowiek Dynamit w kopalni

Za nami kolejna Industriada, która tym razem odbyła się 17 czerwca 2023 r. Była to już w sumie 14. edycja Święta Szlaku Zabytków Techniki w woj. śląskim, ale po raz pierwszy w podziemiach Zabytkowej Kopalni Srebra można było spotkać tarnogórskiego superbohatera – Człowieka Dynamita. Tradycyjnie Industriada odbyła się także w Sztolni Czarnego Pstrąga.

ZABYTKOWA KOPALNIA SREBRA w Tarnowskich Górach

To była Iście wybuchowa szychta! Zwiedzanie kopalni z listy UNESCO tym razem było fabularyzowane. W sali kinowej czekał Alfred Nobel – wynalazca dynamitu. Szwedzki naukowiec co prawda nigdy Tarnowskich Gór nie odwiedził, ale górnicy wydobywający tutaj podziemne skarby, używali materiałów wybuchowych podczas fedrowania. Turyści wzięli więc udział w ciekawych eksperymentach, a później udali się do muzeum oraz 40 m pod ziemię w poszukiwaniu Człowieka Dynamita (efekt uboczny badań naukowca) oraz… Emila Nobla (w XIX w. wyniku kilku eksplozji w fabryce nitrogliceryny zginął brat Alfreda oraz kilku innych naukowców).

Pod ziemią faktycznie tarnogórski superbohater się znalazł, ale zanim turyści dotarli na przystań, gdzie się ukrywał, mogli zobaczyć jeszcze kilka innych scenek aktorskich oraz korytarze zaaranżowane specjalnie na tę okazję. W dawnej prochowni można było nawet na własne obejrzeć dynamit.

W postaci wcielili się aktorzy kolektywu teatralnego pn. Lufcik na korbkę.

Człowiek Dynamit, chociaż jest postacią fikcyjną, nie został wykorzystany przez przypadek. To wizerunek, który pojawił się w Gazecie Przemysłowej „Glück Auf” w 1908 r. (został znaleziony w zbiorach Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej; najpierw był Człowiek Dynamit, długo długo nic, a dopiero później Marvel). Połączenie wątków kulturowych z przeszłości i teraźniejszości stało się więc ciekawym odkryciem oraz okazją do interaktywnych działań performatywnych.