Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach.
Tag: UNESCO
Od lutego floating w soboty
Cisza, ciemność, samotność… Wystarczy tylko się położyć w łódce i można (od)płynąć z prądem podziemnej rzeki. Teraz floating w Sztolni Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach, czyli samotny rejs w podziemiach UNESCO odbywa się w stałym terminie – od lutego w soboty o godz. 14:00.
Sztolnia Czarnego Pstrąga to jeden z najdłuższych w Europie podziemnych przepływów łodziami fragmentem XIX-wiecznej Sztolni Głębokiej Fryderyk. Trasa turystyczna biegnie kilkadziesiąt metrów pod ziemią. Podczas tradycyjnego rejsu w tajemniczej scenerii, przy świetle lamp karbidowych, turyści pokonują łodziami odcinek 600 m. Przewodnik wprawia łódki w ruch, odpychając się od ścian sztolni zwanych ociosami. Jednocześnie snuje opowieści o dawnym górnictwie.
Floating to relaksacyjny przepływ, podczas którego można zapomnieć o problemach, skupić się jedynie na obcowaniu sam na sam z podziemną substancją. Od tradycyjnego przepływu różni się tym, że turysta płynie bez przewodnika. Łódź dryfuje z prądem w ciszy i prawie całkowitej ciemności. Można płynąć pojedynczo lub w parach. Łodzie są puszczane w odstępach co około 6 minut.
Lodowe Srebro po raz drugi, czyli Tarnogórska Podziemna Sztafeta Pływacka znowu w sztolni
To sportowe, towarzyskie i unikatowe wydarzenie (bo w nietypowej formie i w obiekcie wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO). Po raz drugi zapraszamy do Sztolni Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach miłośników zimnych kąpieli na Lodowe Srebro. II edycja Tarnogórskiej Podziemnej Sztafety Pływackiej zaplanowana jest na niedzielę 19 lutego 2023 r. Pozostały już jedynie wolne miejsca na listach rezerwowych.
W wydarzeniu może wziąć udział 300 morsów. Lodowe Srebro ma charakter sztafety, choć sposób pokonania dystansu oraz czas nie mają tutaj znaczenia. Do wyboru jest jedna z trzech długości trasy: 25, 50 lub 100 metrów. Można iść lub płynąć dowolnym stylem. Każdy z uczestników pokonuje wcześniej zadeklarowany przez siebie dystans (zaznaczony boją) i wraca na start, gdzie poprzez przybicie tzw. piątki kolejnemu zawodnikowi, dokonuje zmiany.
W sztafecie może wziąć udział każdy bez względu na wiek (w przypadku nieletnich wymagana jest zgoda rodzica/ opiekuna prawnego). Zalecamy jednak, żeby kąpać decydowały się jedynie osoby posiadające doświadczenie w morsowaniu (min. 4-5 wejścia do zimnej wody na otwartych akwenach).
Start i Meta sztafety znajdują się na głębokości 30 m w podziemiach Szybu Sylwester. Temperatura wody ma około 8 stopni C, a powietrza 10 stopni C. Woda jest krystalicznie czysta i ma głębokość nieco ponad metr.
Dodatkowo w tym roku miłośników dłuższych dystansów zapraszamy do pokonania całego turystycznego odcinka sztolni, czyli 600 m. Miejsc jest w sumie 30 i tak samo, jak w podstawowej formule sztafety o udziale decyduje kolejność zgłoszeń. Jednak żeby przepłynąć cały podziemny korytarz, zawodnik musi udokumentować swój wcześniejszy start na dystansie 500 m w sezonie 2021/2022/2023.
W pierwszej kolejności startują zawodnicy płynący na dystansie 600 m (start o godz. 9:00). Uczestnicy wypływają pojedynczo co minutę (start w Szybie Sylwester, a meta w Szybie Ewa). Korytarz nie jest z gumy i ma określoną przepustowość, dlatego kolejni pływacy schodzą pod ziemię w 15-osobowych grupach co 30 minut (start o godz. 10:00).
Zgłaszać można się do 10 lutego do godz. 12:00 poprzez formularze internetowe. Wymagana jest opłata startowa (na krótszych dystansach jest to 60 zł, a na 600 m – 100 zł od uczestnika). Płatności trzeba dokonać do 10 lutego na konto: ING Bank Śląski – MKS PARK WODNY TARNOWSKIE GÓRY 48 1050 1386 1000 0022 8449 3489. Symboliczna opłata zostaje przeznaczona na organizację wydarzenia oraz wsparcie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
To już druga odsłona wydarzenia. 10 pięter pod ziemią po raz pierwszy morsowano 22 stycznia 2022 r. Wtedy to do Tarnowskich Gór zjechało w sumie 300 morsów z całej Polski (a chętnych było nawet o wiele więcej). Morsowanie od ponad roku znajduje się w stałej ofercie obiektu, ale miłośnicy zimnej wody kąpią się w podziemnym korytarzu już od kilku lat. W 2015 r. po raz pierwszy podjęły się tego morsy znad zalewu Nakło-Chechło. Rok później podziemny korytarz pokonało około 200, a w 2017 r. 250 osób (wtedy trzeba było przejść lub przepłynąć cały szlak, czyli 600 metrów).
Organizatorzy Lodowego Srebra:
Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej
MKS Park Wodny Tarnowskie Góry
Urząd Miasta Tarnowskie Góry
WOPR Tarnowskie Góry
Agencja Inicjatyw Gospodarczych S.A. – Park Wodny i Hala Sportowa w Tarnowskich Górach
Partnerami wydarzenia są także: Górnośląskie Centrum Rehabilitacji Repty im. Generała Jerzego Ziętka oraz BIMED.
komunikat organizacyjny, oświadczenie uczestnika oraz zgoda rodzica/opiekuna: 👇
„Śląskie bez barier” to nowy przewodnik turystyczny Śląskiej Organizacji Turystycznej, opracowany z uwzględnieniem potrzeb szczególnej grupy turystów, jakimi są niepełnosprawni, osoby starsze lub rodziny z małymi dziećmi. Jedną z propozycji jest zwiedzanie Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach. Tarnogórski obiekt nazywany jest kopalnią bez barier, ponieważ po budynku oraz trasie turystycznej pod ziemią, można poruszać się bez żadnych ograniczeń np. ruchowych lub wiekowych.
Jedyny taki przewodnik dla każdego
Przewodnik został podzielony na rozdziały, w których znajduje się 68 gotowych propozycji wycieczek po województwie śląskim. Każda posiada informacjami o jej długości, czasie przebycia oraz o tym jakie ciekawe obiekty turystyczne znajdują się na jej trasie i dlaczego warto się na nią wybrać. Zawiera również praktyczne wskazówki, np. gdzie zaparkować, czy można dojechać komunikacją publiczną oraz informacje o nawierzchni, poziomie trudności trasy, a nawet o tym, czy można ją pokonać samodzielnie, czy też potrzebny będzie asystent dla osoby z niepełnosprawnością.
Autorem opracowania jest wiceprzewodniczącyRady ds. Turystyki Osób Niepełnosprawnych Zarządu Głównego PTTK. Zaproponowane w przewodniku trasy i szlaki zostały zweryfikowane przez autora podczas wielokrotnych wycieczek, w tym z turystami poruszającymi się na wózkach. W przewodniku zostały opisane również wydarzenia oraz inicjatywy w województwie śląskim przystosowane dla osób z niepełnosprawnościami.
Przewodnik „Śląskie bez barier” został wydany w wersji drukowanej w nakładzie 2 tys. egzemplarzy i dostępny jest w Śląskiej Organizacji Turystycznej. Został również umieszczony na oficjalnym portalu turystycznym województwa śląskiego – slaskie.travel.
„Tarnowskie Góry i okolice” to w sumie cztery wycieczki. 2 godziny 20 minut zajmuje pokonanie trasy miejskiej, która rozpoczyna się na parkingu obiektu wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO – przy Zabytkowej Kopalni Srebra przy ul. Szczęść Boże 81 (w przypadku zjazdu pod ziemię trzeba doliczyć dodatkowe półtorej godziny).
– Na terenie kopalni znajdują się: sala kinowo-konferencyjna, restauracja, sklepy z pamiątkami i minerałami oraz parking. Tuż przy budynku kopalni znajduje się Skansen Maszyn Parowych. Wchodzimy na teren kopalni. Wejście posiada podjazd dla wózków inwalidzkich. Podjazdy oraz winda są również wewnątrz obiektu. Istnieje możliwość wypożyczenia składanego wózka inwalidzkiego. Spływ łodziami jest możliwy dla osób na wózkach, ale wcześniej należy to uzgodnić. Podziemna trasa turystyczna ma długość 1740 m, a podziemny przepływ łodziami odbywa się na odcinku 270 m. Po terenie skansenu możemy również zamówić przejażdżkę małą kolejką wąskotorową. Trasa przejścia ścieżką skansenu to odcinek ok. 400 m. Wychodzimy z kopalni, skręcamy w lewo do ul. Małej. Wzdłuż ulicy wyznakowany został czarny pieszy Szlak Segiecki. Po przekroczeniu obwodnicy (DK11 i DK78) kontynuujemy wędrówkę ul. Górniczą do rynku. Od kopalni to odcinek 2,6 km – czytamy w przewodniku.
Dalej przewodnik przybliża turystom zabytki na tarnogórskim rynku oraz wokół niego (ratusz, kościół ewangelicki, kościół pw. Św. Ap. Piotra i Pawła i Dzwonnica Gwarków). Wycieczka kończy się na jeszcze jednym obiekcie z listy UNESCO, czyli Parku Miejskim. Cała trasa ma niecałe 6 km.
Poza tym w powiecie tarnogórskim przewodnik poleca „spacer po parku w Reptach”, gdzie mieści się Sztolnia Czarnego Pstrąga, „przechadzkę po Śląskim Ogrodzie Botanicznym” w Radzionkowie lub „wyprawę do Bazyliki i na Kalwarię w Piekarach Śląskich”.
Kopalnia bez barier
Budynek, teren wokół niego i przede wszystkim podziemna trasa turystyczna są przystosowane dla osób z fizycznymi ograniczeniami. Od kilku tygodni Zabytkowa Kopalnia Srebra posiada certyfikat potwierdzający, że obiekt jest przyjazny niepełnosprawnym.
Spotkanie z legendarnym duchem Skarbnikiem w Zabytkowej Kopalni Srebra
Zjazd 40 metrów pod ziemię i zwiedzanie tarnogórskich podziemi z listy UNESCO to już samo w sobie wielka atrakcja. Dodatkową rozrywkę można zafundować sobie w Komorze Zawałowej. W trakcie wycieczki grupy zorganizowane zapraszamy na spotkanie z legendarnym Skarbnikiem.
Według słowiańskich wierzeń Skarbnik to duch zamieszkujący podziemia kopalni i strzegący jej skarbów. Uznawany był za władcę podziemnej krainy, do której zabierał górników ginących podczas pracy. Był postacią przychylną ludziom, ponieważ ostrzegał przed zbliżającymi się niebezpieczeństwami. Jednak wobec leniwych i niesolidnych bywał surowy oraz mściwy. Ukazywał się najczęściej pod postacią starego, brodatego górnika z kagankiem w ręku, ale mógł przybierać nawet postaci zwierząt.
Spotkanie ze Skarbnikiem w kopalni (w postaci starca z brodą) to inscenizacja, w czasie której turyści słuchają legend i historii związanych z tarnogórskim górnictwem kruszcowym. Atrakcja ta odbywa się w jednej z trzech wykutych w skale komór. Oferta skierowana jest przede wszystkim dla najmłodszych gości kopalni, ale ograniczeń wiekowych nie ma żadnych. Konieczna jest tylko wcześniejsza rezerwacja i kontakt z Biurem Obsługi Ruchu Turystycznego (+48 32 285 49 96 lub +48 32 285 29 81).
Skok przez skórę nowych przewodników, czyli Barbórka 2022
– Odtąd ci, na których ramieniu spoczęła szpada górnicza, a skóra ich biodra opasała, mają być jednakowo w rodzinie kopackiej traktowani i opieką starszych otoczeni – usłyszeli przewodnicy i członkowie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej podczas skoku przez skórę, czyli starej tradycyjnej ceremonii przyjmowania nowicjuszy do stanu górniczego, a tego dnia dokładnie do braci przewodnickiej. 4 grudnia w budynku Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach odbyła się Barbórka, podczas której prezes Zbigniew Pawlak symbolicznie pasował dziesięcioro nowych przewodników.
Nowych przewodników, którzy od kilku tygodni, a nawet miesięcy oprowadzają już turystów po kopalni i sztolni jest w sumie 10. Są to: Dorota Wolny, Dawid Gacki, Michał Gergiel, Ilja Kasjanov, Alan Pilarski , Marek Wrodarczyk, Seweryn Kolanek, Eugeniusz Tomanek, Wojciech Gross i Krzysztof Białasik.
Barbórka to wspomnienie patronki górników św. Barbary, dlatego świętowanie rozpoczęła msza święta, a później tarnogórska brać górnicza bawiła się podczas tradycyjnej biesiady przy dźwiękach Silesian Brass Quartet i Bigiel Band.
W wydarzeniu wzięli udział także burmistrz Arkadiusz Czech, starosta tarnogórski Krystyna Kosmala oraz burmistrz Michał Skrzydło. Przypominamy, że Urząd Miasta w Tarnowskich Górach, Starostwo Powiatowe w Tarnowskich Górach i Urząd Miasta w Miasteczku Śląskim to członkowie wspierający nasze stowarzyszenie, którzy wyciągnęli pomocną dłoń podczas pandemii.
Kopalnia bez barier z certyfikatem
– Od dawna wiem, że wasza organizacja oraz obiekty są przyjazne wszystkim, ale to, że jesteście przyjaźni osobom niepełnosprawnym, cieszy mnie szczególnie – powiedziała starosta tarnogórski Krystyna Kosmala podczas wręczania certyfikatu „Bądź Przyjazny” dla miejsc przyjaznych osobom niepełnosprawnym w powiecie tarnogórskim, który otrzymała Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach. 29 listopada 2022 r. na sesji Rady Powiatu Stanisław Karcz, wiceprezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej odebrał wyróżnienie.
Kopalnia bez barier
Miejsca, które otrzymują certyfikat, muszą bez zarzutu spełniać wyznaczone standardy. Zarówno budynek kopalni, jak i trasa turystyczna pod ziemią są odpowiednio przystosowane (szczególnie osobom z ograniczeniami ruchowymi):
podjazd dla wózków
winda
miejsce parkingowe dla osób niepełnosprawnych
chodnik okrężny (część trasy turystycznej) dedykowany osobom niepełnosprawnym ruchowo
utwardzony spąg (podłoga pod ziemią)
a do tego także defibrylator AED zawieszony w kasie kopalni, taśmy, dzięki którym lepiej i łatwiej widać schody, przewijak w toalecie dla niepełnosprawnych, włączniki światła na odpowiedniej wysokości…
Dzięki udogodnieniom po budynku swobodnie mogą poruszać się m.in. osoby na wózkach inwalidzkich. Żadne fizyczne ograniczenia nie są przeszkodą, żeby zjechać 40 metrów pod ziemię i poczuć surowy klimat tarnogórskich podziemi. Labirynt korytarzy można także zwiedzać w każdym wieku i nawet z dzieckiem w wózku, który jeśli jest składany, może płynąć łodzią. Grupy zorganizowane mogą skorzystać z tzw. krótkiej trasy i chodnika okrężnego dedykowanego osobom niepełnosprawnym ruchowo.
„Bądź Przyjazny” w powiecie tarnogórskim
To już czwarta edycja akcji, której inicjatorem jest Powiatowa Społeczna Rada ds. Osób Niepełnosprawnych działająca przy Starostwie Powiatowym w Tarnowskich Górach. Skierowana jest m.in. do właścicieli i kierowników sklepów, restauracji, kawiarni, banków, ośrodków kultury i urzędów, a celem jest stworzenie mapy miejsc przyjaznych dla osób z różnymi niepełnosprawnościami.
W tym roku zgłosiło się 6 miejsc, ale po weryfikacji certyfikat otrzymały 4 z nich. Razem z tarnogórską kopalnią certyfikat przyznano także Powiatowemu Urzędowi Pracy w Tarnowskich Górach, Restauracji-Winiarni Sedlaczek w Tarnowskich Górach oraz Restauracji Collina ze Zbrosławic.
Wszystkie miejsca można znaleźć na aktualizowanej co roku MAPIE.
W drodze na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwie Kulturowego
– Jeśli doprowadzimy w najbliższych miesiącach do wpisu „Kultu św. Barbary oraz tradycji górników kopalni kruszcowych na ziemi tarnogórskiej” na krajową listę, to droga do UNESCO jest już wtedy otwarta – powiedziała Agata Mucha, koordynatorka ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. W Zabytkowej Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach 19 listopada 2022 r. odbyły się konsultacje społeczne, które są elementem starań o wpisanie na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego unikatowych na skalę świata górniczych tradycji. Wspólnie ustalono nazwę elementu oraz nakreślono zarys wniosku. Wybrano także depozytariusza/ przedstawiciela, którym został prezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej Zbigniew Pawlak.
W Mieście Gwarków wiele się zaczęło. Kult św. Barbary i jedno z pierwszych bractw patronki górników, turystyka industrialna dzięki tzw. Złotej Księdze, Bergfesty i oczywiście uruchomienie pierwszej na Górnym Śląsku maszyny parowej typu Newcomen i pierwszej na kontynencie europejskim typu Watt-Boulton, które były impulsem do zapoczątkowania wielu zwyczajów i tradycji kultywowanych po dziś dzień. Górnikom nadal patronuje św. Barbara, a 4 grudnia świętowana jest barbórka (i to nie tylko na Górnym Śląsku, bo w Stanach Zjednoczonych jest to National Miners’ Day, w Australii National Mining Day, a w Indiach National Coal Miners’ Day).
– Jedno z pierwszych bractw św. Barbary, kult patronki górników, bergfesty… To jest nasze i to nas wyróżnia na tle innych. Charakteryzuje nas także ciągłość tradycji, choć wydobycie zakończyło się tutaj ponad sto lat temu. Dla przykładu w parafii w Bobrownikach Śl. co roku i nieprzerwanie odprawiane są msze barbórkowe. Powracamy do parady górniczej ulicami miasta. Górnicze tradycje są wciąż na ziemi tarnogórskiej żywe – dodał Pawlak.
Za nami otwarte spotkanie, ale przed nami mało czasu i długa droga. Wniosek musi powstać najpóźniej w pierwszej połowie grudnia. Można pomóc i podzielić się wspomnieniami lub po prostu napisać do naszego stowarzyszenia maila (na adres: smzt@kopalniasrebra.pl) z odpowiedzią, dlaczego nadal warto pielęgnować górnicze tradycje w Tarnowskich Górach?
Czy wiecie, że kult św. Barbary rozpoczął się w Tarnowskich Górach? Okazuje się, że patronka dobrej śmierci miała w mieście gwarków sporą rzeszę wyznawców. Odpowiedzialni za ten stan rzeczy byli jezuici, którzy przybyli do Tarnowskich Gór pod koniec XVII w. Jak donoszą kroniki, to właśnie zakonnicy mieli zainspirować powstanie bractwa św. Barbary już w 1721 roku, przy tarnogórskiej parafii Piotra i Pawła. Ówczesny proboszcz parafii, ksiądz Andrzej Augustyn Ziebrowski napisał z tej okazji do Stolicy Apostolskiej list z prośbą o oficjalne zatwierdzenie istniejącego już bractwa. W międzyczasie rozpoczął on wraz z opiekunami kościoła, którymi byli okoliczni właściciele ziemscy i górnicy, budowę przykościelnej kaplicy ku czci świętej. Ukończono ją w roku 1730.
Kilkanaście lat do przodu, bo w 1747 r. do Miasta Gwarków, z przystankiem w Krakowie, dotarły dobre wieści ze Stolicy Apostolskiej. Papież Benedykt XIV w specjalnej bulli uznał istnienie bractwa, zatwierdzając jego statut. Miejscowi uznali, że ogłoszenie tej dobrej nowiny w zwykłą niedzielę nie przystoi, dlatego zdecydowali, że bullę ogłoszą w święto Wniebowzięcia, czyli 15 sierpnia. Nie wiemy niestety, jak wyglądała owa uroczystość. Wiemy natomiast, że 5 dni wcześniej proboszcz dokonał aktu darowizny dla bractwa, zapisując mu część własnej ziemi na konieczne wydatki. Wyraził przy tej okazji pragnienie, aby istniało ono zawsze.
16 lipca 1784 roku w szybie Rudolphine odkryto złoża rud srebronośnych. Wkrótce potem na miejscu założono Królewską Kopalnię Fryderyk, uruchomiono także pierwszą w regionie maszynę parową. Oba momentu uważa się nie tylko za początek drugiej tarnogórskiej rewolucji górniczej, symboliczny start europejskiej rewolucji przemysłowej, ale także prapoczątek przemysłowego Górnego Śląska, jaki znamy dziś.
Na pamiątkę lipcowego odkrycia górnicy spotykali się przy usypanym na miejscu kopcu przez ponad sto lat. W nawiązaniu do tego wydarzenia od kilku lat w mieście organizowana jest Barbórka w środku lata. Bo Bergfest czyli święto górnicze – jeszcze nie jako barbórka – obchodzono w Tarnowskich Górach już w końcu XVIII wieku w połowie lipca.
Pamięć o św. Barbarze w świadomości mieszkańców Tarnowskich Gór i okolic jest mocno zakorzeniona. Nic więc dziwnego, że w wielu miejscach powiatu tarnogórskiego spotkać można patronkę dobrej śmierci w różnych postaciach, albo w firmie obrazów, albo rzeźb. Wiele wizerunków zostało utrwalonych w publikacjach – np. św. Barbarę z herbem Tarnowskich Gór umieścił w Bürgerliche Heraldik dr Paul Knotel, natomiast w Jednodniówce Wydanej Przez Związek Propagandy Województwa Śląskiego w 1938 r. widzimy zdjęcie rzeźby św. Barbary z Koszęcina.
Zacznijmy jednak od podziemi ! Figura patronki górników znajduje się na gł. 40 m, na trasie turystycznej jednej z najciekawszych atrakcji regionu Zabytkowej Kopalni Srebra – miejsca światowego dziedzictwa UNESCO. Figurę poświęcono 4 grudnia 2019 r. na nadszybiu, podczas tradycyjnej barbórki organizowanej przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
Na powierzchni patronkę górników odnajdziemy w wielu lokalizacjach jak choćby w kościele pw. Św. ap. Piotra i Pawła, gdzie znajduje się obraz św. Barbary oraz pochodząca z 1730 r. kaplica ku czci świętej. Udając się do Muzeum w Tarnowskich Górach zobaczyć można XIX-wieczny obraz ze świętą Barbarą z przemysłowym górniczym krajobrazem miasta. Kolejny wizerunek znajduje się w parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Bobrownikach Śląskich, dzielnicy Tarnowskich Gór. W dzielnicy tej znajduje się również kapliczka ku czci świętej Barbary. Wybudowano ją w 1981 r. staraniem Komisji Zakładowej NSZZ Solidarnośc i byłej dyrekcji kopalni odkrywkowej dolomitu. Kapliczka znajduje się w okolicy tzw. kanionu tarnogórskiego przy linii Kolei Wąskotorowej.
Św. Barbarę odnajdziemy również w gminie Zbrosławice, a dokładnie w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Karchowicach, a także w koście pw. Wniebowzięcia NMP w Miasteczku Śląskim.
Garść faktów historycznych potwierdza, że tarnogórskie górnicze tradycje to wartości, które trzeba chronić. Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego prowadzi Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wspólnie z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Obowiązek ochrony i inwentaryzacji tradycji, zwyczajów, czy też umiejętności związanych z tradycyjnym rzemiosłem nakłada na państwo konwencja UNESCO z 2003 roku. Obecnie na liście znajdują się 64 zjawiska, są to m.in.: polonez, jako polski taniec, umiejętność ręcznego malowania wzoru opolskiego i Pochód Lajkonika.
Kopalnia bez barier
Podziemia oraz krajobrazy Tarnowskich Gór i Wieliczki były motywem przewodnim XXII Pleneru Malarskiego Artystów Niepełnosprawnych. Przez 3 dni uczestnicy zwiedzili obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz „przelali” swoje artystyczne wizje na płótna. Tegoroczny projekt zrealizowany został przez Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka we współpracy z Fundacją Sztuki Osób Niepełnosprawnych w Krakowie i Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Efekty zostaną zaprezentowane na wystawie, którą zaplanowano na jesień.
To już 22 edycja pleneru
Wśród uczestników była jedna osoba poruszająca się na wózku inwalidzkim i malujący za pomocą ust, mężczyzna bez rąk, który tworzy stopami, osoby niepełnosprawne intelektualnie, czy też przewlekle chorujące. Wszystkich połączyła pasja do sztuki. I każdy z nich zjechał w Zabytkowej Kopalni Srebra 40 metrów w dół, żeby (tyle, na ile siły pozwoliły) zwiedzić unikatowe podziemia z listy UNESCO.
– Wasze podziemia są bardzo fajne (choć plecy mogą w niektórych miejscach zaboleć). Byłem kiedyś w kopalni w Rumunii i tam dopiero trzeba było się namęczyć. Tutaj można w miarę swobodnie się poruszać– mówi Stanisław, który swoje obrazy maluje… stopami. I robi to lepiej niż niejeden w pełni sprawny artysta, ponieważ jego twórczość wystawiona na sprzedaż cieszy się bardzo dużym powodzeniem.
Inny artysta, Walery zjechał pod ziemię tylko na chwilę, ale to nie przeszkodziło mu namalować gwarków (za pomocą ust). Zresztą zazwyczaj maluje, spoglądając na zdjęcia. W zestawieniu z fotografią obraz wygląda niemal identycznie. Efekty jego pracy zachwyciły m.in. francuską modelkę, piosenkarkę i aktorkę filmową Brigitte Bardot, która zakupiła jedno z dzieł.
Zajęcia plastyczne to nie tylko przyjemność i forma ciekawego spędzania czasu. Dla osób niepełnosprawnych umysłowo to także terapia. Zresztą wystarczyło tylko spojrzeć na uczestników. Uśmiech nie schodził z ich twarzy.
– Wszyscy są tutaj z własnego wyboru. Zresztą w naszej grupie jest tylko jeden debiutant. Reszta to stali i wieloletni uczestnicy. Malowanie jest fajne, ale po przerwie spowodowanej pandemią wszystkich nas cieszą przede wszystkim ponowne spotkania z ludźmi. Tego nie zastąpią żadne warsztaty – mówią zgodnie opiekunowie.
Tegoroczny plener odbył się w dniach 27-29 czerwca pod nazwą: „Wieliczka i Tarnowskie Góry – śladami zabytków na liście UNESCO”. W wydarzeniu wzięło udział 50 artystów z różnorakimi niepełnosprawnościami.
Plener rozpoczęto w Zamku Żupnym. Do Tarnowskich Gór uczestnicy dotarli w poniedziałek po południu. Kolejny dzień rozpoczęli od wycieczki do kopalni. Chętni zwiedzili muzeum oraz podziemia. Przez cały dzień na terenie obiektu można było spotkać artystów. I choć chwilowe załamanie pogody nie pozwoliło malować w Skansenie Maszyn Parowych, to znalazło się miejsce w restauracji oraz holu głównym.
Środa to już wizyta w Parku Repeckim. Przy szybie Sylwester uczestnicy wysłuchali ciekawostek dot. historii Sztolni Czarnego Pstrąga. Resztę czasu poświęcili na prace plenerowe.
Artystom w tworzeniu dzieł pomagała tarnogórzanka Marta Czarnecka-Tokarz.
Dla organizatorów nie ma rzeczy niemożliwych
Organizowanie plenerów malarskich w kopalni i do tego skierowanych do osób z niepełnosprawnościami, to duże wyzwanie. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka po raz pierwszy zdecydowało się na ten eksperyment w 1999 r., organizując plener w kopalni soli w Wieliczce na głębokości dokładnie 135 m. Były obawy, czy jest to pomysł właściwy ze względu na bezpieczeństwo uczestników, słabe oświetlenie i chłód. Okazało się, że już sam pobyt w kopalni był leczniczym i to nie ze względu na specyficzne powietrze. Niepełnosprawni dostali możliwość pokonania własnych obaw przed barierami i wyzwaniami. Możliwość malowania w kopalni tak spodobała się uczestnikom, że chcieli tu przyjechać ponownie. Wielokrotnie plenery były organizowane najpierw w kopalni w Wieliczce, a później także w Bochni.
Projekt realizowany był w różnych cyklach. Od kilku lat uczestnicy wędrują śladami zabytków wpisanych na listę UNESCO, dokumentując je w swój niepowtarzalny sposób. Tegoroczny projekt realizowany jest przez Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka we współpracy z Fundacją Sztuki Osób Niepełnosprawnych w Krakowie i Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Tarnogórskiej w Tarnowskich Górach.
Ekspozycja w Muzeum Żup Krakowskich w kopalni soli w Wieliczce znajduje się na głębokości 135 m (III poziom kopalni). Rozciąga się na długości 1,5 km. Prezentuje bogate i cenne dziedzictwo górnicze: unikatową kolekcję kieratów (maszyn wyciągowych) oraz innych urządzeń, maszyn, wózków, wentylatorów, narzędzi, duży zbiór okazów soli (w tym kryształów). Jest też sztuka (dzieła Jana Matejki i obrazy z niezachowanych kaplic z kopalni oraz cenny Róg Bractwa Kopaczy). Liczne ślady pozyskiwania soli zachowane są na ścianach ogromnych komór Maria Teresa i Saurau. W Muzeum dostępna jest multimedialna kaplica św. Jana Pawła II i estradowa komora Alfonsa Długosza.
Zabytkowa Kopalnia Srebra, czyli obiekt bez barier
Trasa turystyczna w Tarnowskich Górach 40 metrów pod ziemią ma dokładnie 1740 m. Niewielki odcinek, bo 270 m trzeba pokonać łodzią. Do tego jeden z korytarzy ma tylko 1,4 m wysokości. To mogą być bariery nie do pokonania dla osób z ruchowymi ograniczeniami. Dlatego w latach 90. XX wieku postanowiono dostosować podziemne wyrobiska dla niepełnosprawnych.
„ Roboty związane z tym przedsięwzięciem prowadzone były w dwóch etapach. Pierwszy etap polegał na wykonaniu dodatkowego swobodnego przejścia w Komorze Srebrnej i trwał od lipca do września 1996 r. Uroczystego otwarcia tego przejścia dokonał Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w Bytomiu, członek Komitetu Doradczego – mgr inż. Stanisław Gołda. Drugi etap robót polegał na zlikwidowaniu schodów w trzech wyrobiskach chodnikowych i trwał od marca 1997 do marca 1998 roku. Należy w tym miejscu podkreślić, że bez doraźnej pomocy członków Komitetu realizacja tego programu byłaby niemożliwa” – czytamy w Monografii Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
Dzięki przedsięwzięciu obiekt mogą zwiedzać osoby z różnymi problemami oraz stopniami niepełnosprawności.
Tarnogórskie obiekty już 5 lat na liście UNESCO
– To jest nasze wspólne dziedzictwo i jesteśmy z niego dumni. A mówiąc, że wspólne, mam na myśli nie tylko tarnogórskie i nawet nie tylko polskie. To przecież światowe dziedzictwo – mówił prezes SMZT 9 lipca 2022 r., czyli w piątą rocznicę wpisu tarnogórskich artefaktów na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Z okazji małego jubileuszu Przewodniczący Zarządu razem z Jarosławem Wasążnikiem z urzędu miasta, Zastępcą Przewodniczącego Rady Miejskiej Franciszkiem Nowakiem oraz Mirosławem Błaszczakiem z Wymiany Polska-Japonia symbolicznie otworzyli wystawę na rynku, która przybliża, co działo się przez te ostatnie lata.
Fotograficzną podróż rozpoczyna dzień 9 lipca 2017 r. To właśnie tego dnia w Krakowie 28 artefaktów pn. “Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach”, Bytomiu i Zbrosławicach wpisano na listę UNESCO. To duży prestiż (Zabytkową Kopalnię Srebra i Sztolnię Czarnego Pstrąga odwiedziło przez te 5 lat ponad pół miliona turystów), ale jeszcze większe zobowiązanie. Obecność w światowej czołówce w pierwszej kolejności kładzie nacisk na skuteczną ochronę dziedzictwa i edukację. Dopiero na drugim miejscu jest turystyka. I choć wiele jest jeszcze do zrobienia, to w ciągu tych kilku lat od wpisu udało się pogodzić jedno i drugie.
– Myślę, że od tego czasu świadomość naszego dziedzictwa i wyjątkowości wzrosła znacznie i to jest chyba najważniejszy efekt UNESCO, z jakim mamy do czynienia – dodał Pawlak.
Na planszach znalazło się miejsce m.in. na: wymianę łodzi oraz rozbudowę bazy turystyczne w sztolni, remont Bramy Gwarków, nowe oferty w tarnogórskich podziemiach, badania prowadzone przez stowarzyszenie we współpracy z uczelniami wyższymi, witacze postawione na drogach wjazdowych do miasta, czy też powstającą właśnie Lokalną Organizację Turystyczną.
– Tarnogórskie UNESCO to coś, czym wszędzie się chwalimy, ale to dla nas przede wszystkim duża odpowiedzialność i pozytywne obciążenie, żeby zachowywać i chronić to dla następnych pokoleń – mówił Franciszek Nowak, wskazując, że wsparcie miasta okazało się szczególnie ważne w czasie pandemii, kiedy sytuacja prowadzącego kopalnię oraz sztolnię i utrzymującego się jedynie z turystów stowarzyszenia była naprawdę trudna.
Na wystawę złożyły się w sumie 24 plansze. Jednak trochę miejsca zostało poświęconego dalekiej Japonii. Przypomnijmy, że (tuż przed tarnogórskim wpisem) w Kopalni Srebra w Iwami Ginzan zorganizowana została wystawa o naszych podziemiach. Tak się składa, że podziemia z Kraju Kwitnącej Wiśni właśnie świętują 15 lat od wpisu na listę UNESCO. I choć dzieli nas ponad 8 tys. km, to jednak łączą daty oraz współpraca. Dzięki wystawie można bliżej poznać japońską kopalnię srebra.
Wystawa została zorganizowana we współpracy z Urzędem Miasta w Tarnowskich Górach.
projekty i skład: Grzegorz Rudnicki
teksty: Weronika Herzog i Grzegorz Rudnicki
zdjęcia: Sławek Klyczka, Mirosław Błaszczak. Weronika Herzog, Grzegorz Rudnicki, Paweł Szałankiewicz, Radosław Kaźmierczak, Ireneusz Malik, Zbigniew Pawlak, Sebastian Romankiewicz, Sebastian Janicki, Jan Renka, Piotr Korab, Mariusz Gąsior, Maciej Goryl, Agnieszka Draus, Wiktoria Poznakowska, Radosław Krzyżowski, Denis Widera, Tomasz Bohm, Łukasz Zawada, Andrzej Adrabiński, Paweł Suder, Narodowy Instytut Dziedzictwa, kopalnia Iwami Ginzan, Urząd Miasta Tarnowskie Góry, Bytom z natury zielony, Deutsches Bergbau-Museum Bochum, Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Muzeum w Tarnowskich Górach
druk: producent reklam Selekt
JAPONIA NA WYSTAWIE/ 展示会での日本
Razem na rzecz rozwoju turystyki kulturowej
W Europie jest 11 państw, które biorą udział w tym nowatorskim projekcie. Wśród nich jest Polska, którą reprezentują Tarnowskie Góry. We współpracy z Instytutem Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach i w ramach Textour Project tworzona jest nowa oferta turystyczna, która obejmie Zabytkową Kopalnię Srebra oraz tereny i obiekty ściśle związane z tarnogórskim UNESCO.
Za nami seria warsztatów, podczas których w toku dyskusji wypracowano m.in. misję, plan, modele biznesowe, czy też narzędzia potrzebne do ich wdrożenia. Innowacyjny zestaw działań ma ściśle odpowiadać naszemu obszarowi.
Projekt TExTOUR w Tarnowskich Górach zakłada:
wymianę doświadczeń pomiędzy obszarami pilotażowymi,
• współpracę naukową dotycząca wpływu na środowisko poprzemysłowej turystyki kulturowej,
• opracowanie modelu zarządzania szlakami kulturowymi,
• integrację elementów szlaków kulturowych z lokalną polityką rozwoju i wzmocnienie zaangażowania przedsiębiorców,
• poprawę mechanizmów pozyskiwania funduszy na rewitalizację, utrzymanie i promocję obiektów turystyki kulturowej,
• tworzenie innowacyjnych narzędzi do zarządzania i promowania współpracy w zakresie turystyki kulturowej.
W prace nad projektem zaangażowani są: Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, Śląski Urząd Marszałkowski, Tarnogórskie Starostwo Powiatowe, Urząd Miasta w Tarnowskich Górach, Miasto Bytom, Gmina Zbrosławice, Śląska Organizacja Turystyczna, Lasy Państwowe, Muzeum w Tarnowskich Górach, Tarnogórskie Centrum Kultury i kilka innych lokalnych organizacji.
Konkretny produkt turystyczny ma powstać w najbliższych tygodniach. Jego wdrażanie zakończy się w ciągu kolejnych dwóch lat.
Turystyka kulturowa odgrywa istotną rolę w gospodarkach wielu krajów, stanowi około 35% całego sektora turystycznego i jest postrzegana jako ważny czynnik wzrostu gospodarek wielu krajów Europejskich. Projekt TExTOUR jest ukierunkowany na rozwój potencjału w regionach, które nie są postrzegane jako atrakcyjne turystycznie. W trakcie trwania czteroletniego projektu ma zostać opracowane szerokie spektrum metod, procedur, narzędzi oraz usług, wzmacniających potencjał rozwojowy turystyki kulturowej. Wśród wybranych regionów znalazły się również te, które charakteryzuje kulturowe dziedzictwo poprzemysłowe, w tym region Górnego Śląska wraz ze wskazanym obszarem pilotowym, którym jest Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach.
Realizacją zajmuje się Konsorcjum składające się z 18 partnerów z 11 krajów, w tym 8 państw UE i 3 partnerów zewnętrznych (Liban, Bośnia i Hercegowina oraz Ukraina). Dodatkowo przy realizacji działań w ramach Laboratoriów Turystyki Kulturowej, projekt współpracuje z partnerami lokalnymi i regionalnymi.
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych jest instytutem badawczym nadzorowanym przez Ministra Klimatu i Środowiska. Badania i usługi oferowane przez IETU ukierunkowane są na wyzwania środowiskowe dotyczące terenów uprzemysłowionych i zurbanizowanych w kontekście gospodarki o obiegu zamkniętym, efektywnego gospodarowania zasobami oraz adaptacji do zmian klimatu i łagodzenia ich skutków.
TExTOUR to finansowany przez UE projekt, w ramach którego współprojektuje się innowacyjne i zrównoważone strategie i polityki turystyki kulturalnej w celu poprawy ubogich obszarów w Europie i poza nią. W tym celu współpracuje z ośmioma Laboratoriami Turystyki Kulturalnej zlokalizowanymi w różnych obszarach UE i poza UE i angażuje różnych graczy społecznych i interesariuszy odgrywających istotną rolę w sektorze turystyki kulturalnej.
Wybrane programy pilotażowe mają zróżnicowane i uzupełniające się cechy, które umożliwiają ekspertom projektu opracowanie szerokiej gamy scenariuszy dla obszarów kontynentalnych i przybrzeżnych, wiejskich i miejskich, ubogich obszarów oddalonych lub peryferyjnych, stojących w obliczu wielu wyzwań społecznych, gospodarczych i środowiskowych.
Wiedza zdobyta w ramach projektu zostanie udostępniona na innowacyjnej platformie otwartego dostępu TExTOUR dla decydentów, praktyków i społeczności lokalnych.
