Kierunek GZM – Zabytkowa Kopalnia Srebra

Zwiedzanie
Zabytkowej Kopalni Srebra

Oferta grupowa Zobacz wszystkie oferty
ZABYTKOWA KOPALNIA SREBRA i SZTOLNIA CZARNEGO PSTRĄGA

KIERUNEK GZM, czyli bezpłatne zwiedzanie Maszynowni Żywiołów

Około 200 osób zwiedziło Maszynownię Żywiołów w ramach święta Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. W Tarnowskich Górach Kierunek GZM trwał cały weekend, z czego w niedzielę 30 czerwca zaprosiliśmy do naszego nowego centrum edukacji ekologicznej na bezpłatne zwiedzanie.

Pierwszy dzień tarnogórskiego święta (29 czerwca) odbył się śladami Rudolfa Carnalla, pracownika Urzędu Górniczego, dyrektora i nauczyciela tarnogórskiej szkoły górniczej. Mikrowyprawy rozpoczynały się w tarnogórskim muzeum. Następnie wycieczki wyruszały do zachowanego do dziś Domu Carnalla (obecnie restauracja), budynku dawnego Urzędu Górniczego oraz budynku dawnej Szkoły Górniczej i Dzwonnicy Gwarków. Podsumowaniem spaceru były warsztaty artystyczne w Tarnogórskim Centrum Kultury – malowanie filiżanek, wzorowanych na tzw. Serwisie Carnalla oraz nauka śpiewu Dzwoneczka Tarnogórskiego.

W niedzielę zaś mikrowyprawa nosiła nazwę “Na Szlaku Srebra i Wody”. Posiadacze bezpłatnych wejściówek przenieśli się w fascynujący świat żywiołów. Wyruszyli w podróż, by odkryć, skąd bierze się woda w kranie, czym jest globalne ocieplenie oraz co możemy zrobić, żeby chronić naszą planetę? Dodatkowo po zwiedzaniu Maszynowni Żywiołów przy Zabytkowej Kopalni Srebra było… poszukiwanie srebra pod wodą w kole wodnym tzw. płuczce.

INNOWACJE GODNE UNESCO WSPIERA GÓRNOŚLĄSKO-ZAGŁĘBIOWSKA METROPOLIA, JAKO PARTNER STRATEGICZNY SMZT I NASZYCH PODZIEMI Z LISTY UNESCO.

Na pingach i warpiach w Parku Miejskim

Prawie 400 osób wzięło udział w bezpłatnych wycieczka z przewodnikiem po Parku Miejskim. Wydarzenie odbyło się 2 lipca 2023 r. w ramach II edycji święta Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii – Kierunek GZM. W ramach fabularyzowanego zwiedzania w Tarnowskich Górach można było spotkać postaci historyczne, które w ciekawy sposób odkrywały przed turystami tajniki miejsca wpisanego na listę UNESCO.

Bezpłatne wycieczki z przewodnikiem po Parku Miejskim

Park został założony w 1903 roku i jest jednym z najstarszych na kontynencie udanych przykładów rewitalizacji terenów poprzemysłowych na tereny rekreacyjne. Na uczestników wycieczki czekały liczne zagadki, niespodzianki i postaci historyczne. W jednym miejscu podczas jednej wycieczki można było spotkać poetę i kronikarza Jana Nowaka, górników, a nawet utopka. Na szklaneczkę wina zapraszał szalony Heinrich Sedlaczek. Opowiadał on o małpiarni, którą miał na obrzeżach dzisiejszego parku, w czasach kiedy były tam jeszcze nieużytki.

Przy głazie narzutowym z wierszem Jana Nowaka czekał kronikarz, burmistrza Richarda Otte, którego można było napotkać w altanie o kształcie przypominającym nadszybie, widocznego na serwisie Carnalla, szybu Spes. Na trasie pojawiły się także przekomarzające się tenisistki, które zagrały w turnieju tenisowym z 1914 roku. Przy chatce Baby Jagi czekała czarownica narzekająca, że dziś ludzie dbając o higienę, zamiast kupować wodę z saturatora, piją wodę sodową z butelki.

Turyści dowiedzieli się, jaki gatunek róż porastał kiedyś pergolę, czym inspirowano się, projektując wieżę widokową, a także gdzie stał pomnik króla Fryderyka Wielkiego oraz znajdowała się altana z tarnogórskich widokówek? Teraz już wiadomo, kim był szurnięty Heinrich, ile szybów górniczych znajduje się na terenie parku, a także gdzie przebiega fragment Sztolni Głębokiej Fryderyk? Wycieczki odsłoniły nawet kulisy słynnych tablic z wierszami Hildebrandta i Nowaka.

Dodatkowo na placu przed Muszlą Koncertową na gości czekały 4 stanowiska warsztatowe, aby każda grupa wycieczkowa mogła podsumować zwiedzanie terenu zajęciami warsztatowymi: malowanie obrazków akwarelą, pastelą, wykonywanie breloczków i magnesów z motywami zabytków UNESCO.

W sumie wycieczek zorganizowano aż 13. W postaci historyczne wcielili się aktorzy kolektywu teatralnego pn. Lufcik na korbkę.

pingi – zapadliska po szybach górniczych
warpie – usypiska, widoczne górki, które są pozostałościami po kopalniach


Poznajemy metropolię w jej święto!

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia ma już 6 lat, a także setki fantastycznych miejsc i ludzi, których warto poznać. 1 i 2 lipca obchodziliśmy święto Metropolii. W sumie zaplanowano 134 wydarzenia.

W programie święta znalazło się wydarzenie specjalne (tym razem w Będzinie) i 133 mikrowyprawy po wszystkich 41 gminach tworzących GZM. Można było zachwycić się zabytkami, przyrodą, historiami miejsc i ludzi. Do wyboru: mikrowyprawy zaskakujące lub tradycyjne, wyciszające lub z muzyką, relaksujące bądź sportowe, dla rodzin z dziećmi , dla młodzieży i dla nieco starszych. Ile gmin tyle pomysłów, więc było w czym wybierać.

Była to już druga edycja święta. W zeszłym roku regionalne wydarzenie rozpoczął wschód słońca oraz aktywne śniadanie na Hałdzie Popłuczkowej w Tarnowskich Górach. Do tego w Mieście Gwarków były także wycieczki z botanikiem na hałdę, wycieczki ekobusem po mieście oraz spacery z przewodnikiem po Parku Repeckim do Bramy Gwarków.

Metropolia GZM wspiera innowacje godne UNESCO i od ponad roku jest partnerem strategicznym Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga.

Innowacyjność mamy we krwi

Jedyna tego typu organizacja, która doprowadziła do wpisu na listę UNESCO i pierwsza taka metropolia w Polsce. Od kilku miesięcy Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia jest partnerem strategicznym Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej oraz obiektów ze światowej czołówki, czyli Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach. To przede wszystkim wspólna promocja regionu oraz wsparcie finansowe, ale jak pokazuje przeszłość, ma to także głęboki sens historyczny.

Z kart historii…

GZM i SMZT łączy przymiotnik „pierwszy” odmieniany na wiele sposobów. Działalność stowarzyszenia od zarania dziejów kręciła się wokół historii przemysłu wydobywczego. A jeśli górnictwo w Tarnowskich Górach, to warto przytoczyć kilka faktów. W sierpniu 1787 r. prosto z Walii na Górny Śląsk dotarła pierwsza maszyna parowa, którą uruchomiono w Kopalni Fryderyk dokładnie 18 stycznia 1788 r. Symbolicznie uznaje się, że to wydarzenie rozpoczęło rewolucję przemysłową w tej części Europy.

Wiadomość o pierwszej maszynie parowej lotem błyskawicy rozeszła się po kontynencie. Do Tarnowskich Gór zaczęło przybywać wielu ciekawskich, wśród których znalazło się wiele wybitnych osobowości.  Swoje wrażenia przelewali na papier, wpisując się do tzw. Złotej Księgi Tarnowskich Gór. Zawiera ona w sumie blisko 900 nazwisk ludzi reprezentujących różne zawody i stany społeczne. 12 września 1804 r. do księgi tej wpisał się m.in. twórca polskiego hymnu Józef Wybicki. Złota Księga uznana została za początek turystyki industrialnej.

Jeszcze przed maszyną parową to właśnie w Tarnowskich Górach narodził się kult św. Barbary, patronki górników. Patronka dobrej śmierci miała w mieście gwarków sporą rzeszę wyznawców. Bractwo Świętej Barbary założono tu w 1721 r., a dziewięć lat później wybudowano przykościelną kaplicę ku czci świętej. Działalność bractwa oficjalnie zatwierdzono w 1747 r. A po odkryciu złóż srebronośnych i uruchomieniu wspomnianej maszyny parowej, górnicy usypali pamiątkowy kopiec w dzisiejszym Parku Kunszt, przy którym co roku świętowali na Bergfestach, czyli związanych także ze świętą Barbarą świętach górniczych.

UNESCO to dopiero początek

9 lipca 2017 r. polska Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO została poszerzona o kolejny, piętnasty wpis pn. „Kopalnie ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” (to w sumie 28 pogórniczych obiektów z Tarnowskich Gór, Bytomia i Zbrosławic). Wniosek przygotowało Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które jako organizacja pozarządowa doprowadziła do pierwszego w województwie śląskim wpisu na prestiżową listę.

Stowarzyszenie utrzymuje po dziś dzień kopalnię i sztolnię z własnych środków, bez wsparcia państwa. Sytuacja w ostatnich latach skomplikowała się w czasie pandemii. Z pomocą przyszła metropolia, która od kilku miesięcy jest partnerem strategicznym organizacji. Przekłada się to m.in. na promocję regionu oraz tańsze bilety dla turystów (posiadacze aktywnego biletu na karcie ŚKUP mogą skorzystać z 20% zniżki przy zakupie wejściówek do kopalni oraz sztolni).

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia to najmłodsza metropolia w Europie i pierwsza taka instytucja w Polsce. Tworzy ją związek 41 miast i gmin, zlokalizowanych w centralnej części województwa śląskiego. Obszar GZM to ponad 2,5 tys. km2, gdzie obok tradycyjnego przemysłu rozwijają się nowoczesne technologie, związane m.in. z branżą automotive, IT czy medycyną. Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia zamieszkiwana jest przez ok. 2,3 mln mieszkańców. Metropolia jest aktywna w tworzeniu innowacyjnych rozwiązań w następujących obszarach:

  • gospodarka 
  • transport publiczny/mobilność 
  • edukacja 
  • branże czasu wolnego
  • ochrona środowiska.

Zabytkowa Kopalnia Srebra to obiekt, w której uruchomiono pierwszą na Górnym Śląsku maszynę parową. Jedną z największych atrakcji jest przepływ łodziami na trasie o dł. 270 m. Podziwiać można także przyrodę – różne gatunku grzybów, porostów oraz niezwykłe zjawiska przyrodnicze (w tym jedyny w Europie lej krasowy). 40 m pod ziemią jest zawsze 10 stopni C. Do tego w budynku nadszybia mieści się nowoczesne centrum edukacji o tarnogórskim górnictwie kruszcowym. Trasa jest przystosowana dla osób z niepełnosprawnościami. Te podziemia można zobaczyć, usłyszeć, dotknąć, poczuć całym sobą…

Obok kopalni znajduje się Skansen Maszyn Parowych z jedną z największych tego typu kolekcji w Polsce. Warto wejść także na pomarańczową hałdęgdzie z wysokości 17 m można podziwiać panoramę miasta. 

Sztolnia Czarnego Pstrąga (oddalona od kopalni niecałe 5 km) to jedyna w Polsce, wciąż działająca sztolnia odwadniającą i jeden z najdłuższych w Europie podziemnych przepływów łodziami (600 m). Przewodnik, niczym wenecki gondolier, wprawia łódki w ruch jedynie za pomocą siły własnych mięśni, dzięki czemu obiekt nazywany jest polską podziemną Wenecją. Obiekt położony jest na terenie urokliwego Parku Repeckiego. 

W nowoczesnym budynku obsługi ruchu turystycznego, przy szybie Sylwester, można oglądać wystawę ponad 50 lamp górniczych z XX wieku. A na skraju Parku Repeckiego znajduje się Brama Gwarków, czyli miejscegdzie wody sztolniowe opuszczają podziemia i wpływają do rzeki Dramy, żeby po pokonaniu kilkuset kilometrów trafić do Bałtyku.

Święto Metropolii. Czerwonym szlakiem do Bramy Gwarków

Turyści wiedzieli, gdzie znajduje się Brama Gwarków, ale zazwyczaj dojeżdżali do obiektu od strony Ptakowic. A wędrówka czerwonym szlakiem to nie tylko ten obiekt. Podczas spaceru można zachwycić się pięknem Parku Repeckiego i zobaczyć wiele malowniczych krajobrazów – mówi Sławomir Ziemianek, który jednego dnia oprowadził kilka grup, w których było około 100 osób oraz zrobił ponad 30 tysięcy kroków. 2 lipca w Tarnowskich Górach świętowaliśmy 5. urodziny Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

UNESCO: Brama Gwarków – tu biją industrialne źródła Śląska

Bezpłatne wycieczki rozpoczynały się obok Szybu Sylwester Sztolni Czarnego Pstrąga. Turyści wraz z przewodnikiem wędrowali tzw. czerwonym szlakiem, którego zwieńczeniem była Brama Gwarków.

Na skraju Parku Repeckiego, 1,5 km od szybu Ewa znajduje się niezwykła kamienna budowla zwana potocznie Bramą Gwarków. Wzniesiono ją w 1834 roku z bloków piaskowca i nadano kształt neoklasycznego portalu. Stanowi on ozdobne zakończenie Sztolni Głębokiej Fryderyk, turyści zobaczą na miejscu odrestaurowany portal oraz słynne maszkarony. To właśnie tu wody sztolniowe z mierzącego w sumie 15 km systemu odwadniania tarnogórskich podziemi opuszczają je i poprzez tzw. roznos (sztuczne koryto) wpływają kilkaset metrów dalej do rzeki Dramy.

Zanim turyści szlido wylotu, po drodze zobaczyli szyby Sylwester i Ewa (między którymi urządzona jest Sztolnia Czarnego Pstrąga), a także ruiny zabytkowego, mało znanego, szybu Adam. Trzy wymienione szyby są jednymi z kluczowych elementów wielkiego systemu zagospodarowania wód podziemnych, który jest kluczowym elementem tarnogórskiego wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Tylko w Tarnowskich Górach udało się bowiem – dzięki niezwykłemu kunsztowi inżynierskiemu – zagospodarować wody pogórnicze do celów spożywczych. 



Wschód słońca nad Metropolią – rozruch na hałdzie UNESCO

Regionalny festiwal rozpoczął się własnie w Tarnowskich Górach, choć pierwszy punkt programu wyglądał zupełnie inaczej, niż zaplanowano. O świcie (około 4:40) grupa pasjonatów fotografii chciała zrobić zdjęcia wchodu słońca ze szczytu, skąd rozciąga się wyjątkowy punkt widokowy na panoramę miasta. Niestety zachmurzenie było tak duże, że główny bohater tego wydarzenia się nie pojawił.

Aktywne śniadanie rozpoczęło się o godz. 8. Nie zabrakło atrakcji zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Była joga, ćwiczenia, tańce, warsztaty, plener malarki oraz dobre jedzenia. W zabawach uczestnikom towarzyszyli aktorzy z teatralnego kolektywu Lufcik na Korbkę, którzy przebrani byli w stroje dawnych górników-płuczkarzy. Za to dr Monika Jędrzejczyk-Korycińska z Uniwersytetu Śląskiego podczas spacerów z botanikiem opowiadała, że hałda to miejsce ciekawe nie tylko historycznie, ponieważ niezmiennie kwitnie i tętni tutaj życie.



Hałda Popłuczkowa to pozostałość po działającym do początku XX centralnym zakładzie uzdatniania rudy dla kopalni ołowiu, srebra i cynku Fryderyk. Wysoka na 17 m hałda to sporych rozmiarów usypisko skały płonnej, odpadu z płuczki, a rudy żelaza nadały jej pomarańczową, przechodzącą niekiedy w czerwień barwę.

Eko-wycieczka po obiektach UNESCO w Tarnowskich Górach

Hałda była także jednym z punktów wycieczek z przewodnikiem. Na placu przy Skansenie Maszyn Parowych – części kompleksu Zabytkowej Kopalni Srebra uczestnicy wsiadali do ekobusa, który zatrzymywał się w dwóch miejscach wpisanych na listę UNESCO – pod pomarańczową hałdą oraz w Parku Kunszt. Po drodze można było także podziwiać krajobrazy i szyby górnicze będące częścią światowego dziedzictwa. Wycieczki trwały przez cały dzień. W sumie na trasę wyjechało 6 grup. Udział w wydarzeniu był bezpłatny.



Park Kunszt – kolejny przystanek – to z kolei miejsce założenia królewskiej kopalni srebra, ołowiu i cynku Fryderyk. Ten urokliwy Park  to jedno z najważniejszych miejsc dla historii przemysłu górnośląskiego. 16 lipca 1784 roku odkryto tu bogate złoża srebra i ołowiu. Miejsce to upamiętnia dziś zabytkowy kopiec otoczony potężnymi 200-letnimi lipami. Do początków XX wieku co roku na pamiątkę organizowano właśnie tu w lipcu Bergfesty, czyli święta górnicze będące poprzednikami grudniowych Barbórek. W pobliżu znajdowały się kiedyś budynki kopalni, w tym budynek pierwszej na Śląsku, działającej od 1788 roku, maszyny parowej.  

Kierunek GZM

Poznajmy się 2 lipca! Tak brzmiała główna idea wydarzenia. Metropolia ma już 5 lat, setki fantastycznych miejsc i ludzi, których warto poznać. W sumie święto odbyło się na terenie 35 gmin. Zaplanowano 94 wydarzenia, w tym 68 mikrowypraw.