1. Skaning Głębokiej Sztolni Fryderyk w Tarnowskich Górach (UNESCO)
Ma ponad 4,5 km długości i od blisko dwóch wieków skutecznie odwadnia wyrobiska dawnej kopalni ołowiu, srebra i cynku Fryderyk. Zakończył się tzw. skaning 3D Sztolni Głębokiej Fryderyk, która widnieje na najważniejszej liście zabytków na świecie. Teraz możemy oglądać ją w trójwymiarze.
Wpisanie tarnogórskich obiektów pogórniczych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO zobowiązało nas do inwentaryzacji podziemi m.in. za pomocą skaningu 3D. W 2016 r. udało się zeskanować trasę turystyczną Zabytkowej Kopalni Srebra (blisko 2 km) wraz z szybami Anioł, Żmija i Szczęść Boże oraz infrastrukturą na powierzchni. Jednak tarnogórskie wyrobiska ciągną się o wiele dalej. Sam centralny system sztolniowy odwadniania kopalni Fryderyk osiągnął wraz z chodnikami pomocniczymi łączną długość ok. 17 kilometrów.
W ramach tegorocznego projektu przeprowadzono inwentaryzację części Głębokiej Sztolni Fryderyk od roznosu sztolni wraz z portalem poprzez część podziemną do zakładu wodociągowego Staszic o dł. 4650 m. Na trasie znajdują się m.in. szyby górnicze: Pomoc Szczęściu, szyb maszynowy nr 22 (Karlik), szyb nr 17 (Sylwester), szyb nr 13 (Ewa), szyb nr 5 (Adam).
Inwentaryzacja została wykonana technologią skaningu laserowego 3D. Zastosowana metoda pomiarowa umożliwiła uzyskanie pełnej informacji o obiekcie, bez konieczności kontaktu z nim. Skanowanie odcinka pomiędzy szybami Ewa i Sylwester nie zakłóciło ruchu turystycznego w Sztolni Czarnego Pstrąga.
Najpierw przeprowadzono pomiary, później rejestrację poszczególnych stanowisk w jedną chmurę punktów, na podstawie której na koniec wygenerowano modele 3D obiektów.
Po zeskanowaniu podziemi, na podstawie zebranych danych, powstało nadzwyczaj precyzyjne opracowanie, które nie sposób uzyskać przy zastosowaniu tradycyjnych metod pomiarowych. Modele 3D wraz z opisem opublikowano w internecie, co pozwala na szczegółowe poznanie każdego zeskanowanego fragmentu sztolni.
Skaningiem 3D zajęła się firma Geocartis, która kilka lat temu wykonała wspomniany już skaning trasy wycieczkowej Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach (animację na co dzień oglądają turyści w sali kinowej).
Prace pod ziemią rozpoczęły się w lipcu i trwały kilka miesięcy.
Sfinansowanie całego projektu to koszt około 230 tys. zł, z czego 80% kosztów (ponad 183 tys. zł) pokryje dotacja, którą SMZT pozyskało z programu Kultura Cyfrowa 2024 z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
„Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego” (całkowity koszt zadania wyniesie 229 620,00 zł / przyznana dotacja wynosi 183 696,00 zł) –
Sztolnia Głęboka Fryderyk stanowi główny element Południowego Systemu Sztolniowego w Tarnowskich Górach, który to natomiast wchodzi w skład większego kompleksu kopalnianego i systemu gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach. Obiekt ten należy do historycznej Królewskiej Kopalni oraz w części do Stacji Wodociągowej Staszic, stanowiąc główny element odwadniania tarnogórskich podziemi. To wyjątkowe i cenne dzieło hydrotechniki w 2017 r. dzięki staraniom SMZT zostało wpisane na listę UNESCO. Ten sukces jest efektem wieloletnich prac badawczych członków stowarzyszenia i nie tylko. Zgodnie z Planem Zarządzania światowego dziedzictwa „Kopalnia ołowiu, srebra i cynku wraz z zagospodarowaniem wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” jesteśmy zobligowani do ochrony, interpretacji, identyfikacji i zrozumienia wartości naszego dziedzictwa oraz przekazanie go przyszłym pokoleniom. Zalecenia Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO jak i Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS również wskazują nam kontynuowanie inwentaryzacji podziemi tarnogórskich, Realizacja tego projektu w znacznym stopniu pomoże nam rozwijać wiedzę na ten temat. Dotychczas ten ważny element tarnogórskich podziemi nie został odpowiednio zinwentaryzowany. Przeprowadzenie takiej dokumentacji jest niezbędne do jego ochrony oraz pozwoli na zdobycie rzetelnej wiedzy dotyczącej naszego dziedzictwa.
ZOBACZ SKANING GŁĘBOKIEJ SZTOLNI FRYDERYK:
ODC. 1: Stacja Staszic – Szyb Szczęśliwa Pomoc (Zobacz model 3D)
ODC 2: Szyb Szczęśliwa Pomoc – Szyb 22 (Karlik) (Zobacz model 3D)
ODC. 3: Szyb Karlik (22) – Szyb Sylwester (17) (Zobacz model 3D)
ODC. 4: Szyb Sylwester (17) – Szyb Ewa (13) (Zobacz model 3D)
ODC. 5: Szyb Ewa (13) – Szyb Adam (5) (Zobacz model 3D)
ODC. 6: Szyb Adam (5) – Wylot Sztolni Głębokiej Fryderyk tzw. Brama Gwarków (Zobacz model 3D)
Szyb Szczęśliwa Pomoc (24) (Zobacz model 3D)
Szyb Sylwester (17) (Zobacz model 3D)
Szyb Ewa (13) (Zobacz model 3D)
Wylot Sztolni Głębokiej Fryderyk tzw. Brama Gwarków (Zobacz model 3D)
NA KOMPUTERACH: najlepszy sposób nawigacji / poruszania się po modelu: SETTINGS (w prawym dolnym rogu) – NAVIGATION – FIRST PERSON. Wtedy roller myszki zmniejsza lub zwiększa prędkość, a poruszać można się strzałkami klawiatury.
2. Tarnowskie Góry, Zabytkowa Kopalnia Srebra, (1526): remont obudowy szybu „Żmija”
Ruszają prace remontowe obudowy szybu Żmija, kluczowego elementu wentylacji podziemnej trasy turystycznej Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach. Inwestycja ma na celu ochronę naszego najcenniejszego materialnego dziedzictwa kulturowego i jest możliwa dzięki pozyskanej przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (SMZT) dotacji z budżetu państwa.
Szyb Żmija jest jednym z 28 artefaktów pogórniczych wpisanych w 2017 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Remont jest konieczny z powodu uszkodzeń obudowy, spowodowanych okresowym przemarzaniem i oblodzeniem.
Głęboki na ponad 40 m szyb Żmija (niem. Schlange Schacht) wybudowano w 1811 roku. Służył on pruskiej kopalni ołowiu i srebra Fryderyk do transportu urobku na powierzchnię. Po zamknięciu kopalni w rejonie tarnogórskim w roku 1913 szyb został zasypany. Dopiero na początku lat 60 zaczęto jego odbudowę. Obiektowi wówczas nową funkcję jako część infrastruktury turystycznej. Obecnie Żmija wspomaga wentylację podziemnych wyrobisk i może być wykorzystywany na cele ewakuacyjne. Trenuje tutaj także grupa wysokościowa Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego z Bytomia.
Aktualnie, szyb nie posiada fundamentu, a jedynie obudowę zabezpieczającą przed osuwaniem się ziemi. Jego naziemna część nie jest dostępna dla turystów, a budowla w formie rynny chroni urządzenia wentylacyjne przed warunkami atmosferycznymi oraz zabezpiecza wejście do szybu przed dostępem osób postronnych.
W ramach pierwszego etapu prac, od poziomu -5,95 m do głębokości -25,95 m, planowane są prace zabezpieczające konstrukcję szybu przed zawaleniem. Głównym celem jest zabezpieczenie systemu wentylacji podziemi, co pozwoli na dalsze udostępnianie kopalni dla zwiedzających i zachowanie jej na liście UNESCO. Remont został zlecony Zakładowi Robót Górniczych “GÓRREM” z Rudy Śląskiej.
Całkowity koszt remontu wynosi około 2 500 000 zł, z czego 1 948 000 zł Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej pozyskało ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Ochrona Zabytków”. Prace związane z realizacją zadania pn. Tarnowskie Góry, Zabytkowa Kopalnia Srebra, (1526): remont obudowy szybu „Żmija” mają zakończyć się do końca 2024 roku. SMZT liczy na sukcesywne pozyskiwanie środków na kolejne etapy remontu.
3. Stworzenie i rozwój Szlaku Miasta Gwarków – fundamentu nowej marki turystycznej tworzonej na bazie dziedzictwa UNESCO w Tarnowskich Górach, Bytomiu, Zbrosławicach i powiecie tarnogórskim.
W 2019 r. był gotowy w teorii, ale jego wprowadzenie w życie pokrzyżowała pandemia. Temat po 5 latach powrócił. MIASTO GWARKÓW. SZLAK SREBRA I WODY W TARNOWSKICH GÓRACH, BYTOMIU I ZBROSŁAWICACH. To nazwa nowego produktu turystycznego, który jak sama nazwa wskazuje, ma wyznaczyć szlak turystom i przyciągnąć ich do naszej małej ojczyzny na dłużej. Projekt został dofinansowany z Ministerstwa Sportu i Turystyki.
W projekcie na razie znajduje się 16 miejsc (połowa z nich jest od 2017 r. wpisana na listę UNESCO):
- Zabytkowa Kopalnia Srebra,
- Sztolnia Czarnego Pstrąga,
- roznos i portal wylotu Głębokiej Sztolni Fryderyk,
- Hałda Popłuczkowa Kopalni Fryderyk,
- teren dawnej kopalni Fryderyk i szyb Heintz,
- krajobraz pogórniczy Srebrnej Góry,
- krajobraz pogórniczy XIX w.
- Park Miejski,
- Rynek,
- Muzeum,
- Kościół Ewangelicki,
- kościół św. Piotra i Pawła z kaplicą św. Barbary,
- Dzwonnica Gwarków,
- Kamieniołom Bobrowniki i Blachówka,
- Skansen Maszyn Parowych,
- Górnośląska Kolej Wąskotorowa.
Obiekty poszeregowano z uwagi na dwa kryteria: dostępności oraz możliwości posiadania oferty. Dlatego też z tych unescowych trzeba było coś wybrać. Całość spinają miejsca mówiące o zwyczajach, tradycjach, spędzaniu czasu wolnego, wielokulturowości. Lista jest otwarta (do zmian może dojść zarówno w przyjętej bazie, jak i w późniejszych etapach do szlaku będą mogły dołączać kolejne obiekty).
Produkt turystyki kulturowej Miasta Gwarków definiują: kruszec, woda i zieleń. Fenomen miejsca oddaje z kolei słowo źródło. Tu biją bowiem źródła industrialnego Śląska. Cele szlaku to: zwiększenie ilości turystów – nie tylko w kopalni, ale w miastach, wydłużenie czasu ich pobytu, przyciągnięcie zwiedzających do lokali gastronomicznych oraz obiektów noclegowych, zwiększenie liczby odwiedzanych obiektów, zwiększenie przychodów z turystyki, propagowanie wiedzy o UNESCO, wzrost samooceny mieszkańców – duma z UNESCO.
Projekt tworzy firma Locativo we współpracy z Lokalną Organizacją Turystyczną Miast Gwarków. Na początek wykonawcy przeprowadzili indywidualne pogłębione wywiady m.in. z biurami podróży lub szkołami korzystającymi z turystycznych ofert Tarnowskich Gór. Następnie udali się na wizje lokalne połączone z audytami.
7 sierpnia 2024 r. do siedziby stowarzyszenia przy ul. Gliwickiej zostali zaproszeni przedstawiciele obiektów, które mają znaleźć się na szlaku.
19 października 2024 r. odbyły się testy nowych produktów turystycznych: “Rowerem przez UNESCO” (30 km na rowerze / trasę wyznaczyły obiekty UNESCO) oraz “Śląskie Silverado” (wycieczka po mieście Tarnowskie Góry połączona ze zwiedzaniem Zabytkowej Kopalni Srebra). Za to dzień wcześniej testowano dwie wycieczki dla grup zorganizowanych (w testach wzięły udział tarnogórskie szkoły). 14 listopada podsumowano testy wycieczek na spotkaniu członków i współpracowników Lokalnej Organizacji Turystycznej Miast Gwarków oraz przewodników.
Całkowity koszt zadania wynosi 164 000 zł, z czego 147 000 zł to dofinansowanie z Programu wsparcia turystyki z Ministerstwa Sportu i Turystyki. Fundusze na projekt pn. „Stworzenie i rozwój szlaku Miasta Gwarków – fundamentu nowej marki turystycznej tworzonej na bazie dziedzictwa UNESCO w Tarnowskich Górach, Bytomiu, Zbrosławicach i powiecie tarnogórskim” pozyskało Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Zakończenie tego projektu zostało zaplanowane na listopad 2024.