ZABYTKOWA KOPALNIA SREBRA i SZTOLNIA CZARNEGO PSTRĄGA
Tag: stowarzyszenie
Tarnowskie Góry i Wieliczka. Prace artystów powróciły do Miasta Gwarków
Przejechały prawie 300 km w obie strony. Najpierw powstawały w plenerach i podziemiach Tarnowskich Gór. Następnie można je było oglądać w Kopalni Soli Wieliczka. Teraz powróciły do Miasta Gwarków! 1 kwietnia 2023 r. w Galerii pod Kopułą w budynku Zabytkowej Kopalni Srebra odbył się wernisaż wystawy „Tarnowskie Góry i Wieliczka – Śladami zabytków na Liście UNESCO”.
Prace stworzyły osoby z różnorakimi niepełnosprawnościami i fizycznymi ograniczeniami, którym talentu można jedynie pozazdrościć. Jak mówił prof. Werner Lubos, kurator wystawy, autorzy wykonali swoje dzieła chyba wszystkimi możliwymi technikami, a wybór, które z nich mają znaleźć się pod kopułą, był bardzo trudny (na kilka prac po prostu nie wystarczyło miejsca).
– Podziemia w Wieliczce i naszą kopalnię łączy lista UNESCO oraz fakt, że umożliwiamy zwiedzanie każdemu, bez względu na wiek lub niepełnosprawności. Może nie ma u nas tylu turystów oraz tak wielkiego „efektu wow”, jak w Wieliczce, ale na obrazach widać, że naszymi obiektami również da się zachwycać. Do tego ta nasza kopalnia jest… no właśnie, nasza i chcemy się nią chwalić kiedy tylko jest to możliwe – dodał Zbigniew Pawlak, prezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
Na wystawie znalazło się 100 prac, które powstały podczas czerwcowego XXII Pleneru Malarskiego Artystów Niepełnosprawnych. Przez 3 dni uczestnicy wydarzenia najpierw zwiedzali tarnogórskie podziemia oraz plenery w mieście, a następnie swoje artystyczne wizje różnymi technikami i na różne sposoby przelewali na papier. 50 artystów stworzyło kilkaset prac (głównie obrazy olejne, ale też pastele, akwarele, ołówek, fotografie i po raz pierwszy linoryt). Na obrazach pojawiły się tarnogórskie podziemia, budynek Sztolni Czarnego Pstrąga, Skansen Maszyn Parowych i Dzwonnica Gwarków.
Od października wystawę po raz pierwszy można było oglądać w podziemiach Kopalni Soli w Wieliczce. Od 2 kwietnia prace niepełnosprawnych artystów można podziwiać w Galerii pod Kopułą. W wernisażu wzięli udział m.in. autorzy, goście z Wieliczki, górnicy oraz Miłośnicy. Wśród nich był malujący stopami Stanisław Kmiecik, który zaraz po oficjalnym otwarciu sięgnął po papier i w kilka minut namalował swoje kolejne dzieło.
– Od 13 października do 27 listopada wystawę w Wieliczce obejrzało ponad 200 tysięcy osób. Mam nadzieję, że udało się zapromować miasto i turyści będą chcieli zobaczyć jedyne w waszym regionie zabytki z listy UNESCO, również na żywo – powiedziała Magdalena Waśniowska-Nowak z Muzeum Żup Krakowskich.
Projekt zrealizowany został przez Muzeum Żup Krakowskich we współpracy z Fundacją Sztuki Osób Niepełnosprawnych w Krakowie i Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Wystawę można oglądać w godzinach otwarcia obiektu (I piętro, wejście od hallu głównego, wstęp bezpłatny).
Przypominamy, że nasz obiekt nazywany jest kopalnią bez barier (budynek oraz podziemna trasa turystyczna są w pełni przystosowane dla osób niepełnosprawnych). Do tego od kilku miesięcy posiadamy certyfikat „Bądź Przyjazny”, dzięki czemu można nas znaleźć na mapie miejsc przyjaznych dla każdego w powiecie tarnogórskim.
W 2022 roku Zabytkową Kopalnię Srebra i Sztolnię Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach odwiedziło około 120 tysięcy turystów. To pierwszy dobry wynik po trudnym czasie ograniczeń epidemicznych. Turystyka się odradza, więc można myśleć o inwestycjach. Na terenie kopalni trwa remont maszynowni, gdzie powstanie miejsce edukacyjno-ekologiczne, określane roboczo jako Centrum Czterech Żywiołów.
UNESCO działa
Od stycznia do listopada w kopalni pojawiło się ponad 74 tys. turystów, a w sztolni – ponad 38 tys.
– To jeszcze nie jest rekord, ale turystyka się odradza i to bardzo dobry sygnał, który pozwala z nadzieją patrzeć w przyszłość, bo przypominamy, że nasza organizacja z własnych środków utrzymuje obiekty. Przed pandemią do Tarnowskich Gór przyjeżdżali goście z 90 krajów, teraz – mimo zniesienia ograniczeń covidowych – wciąż brakuje np. gości z Azji. Zwiększa się za to liczba zwiedzających z różnych części Polski i to też jest fajne, że odkrywają nas nasi rodacy – mówi Zbigniew Pawlak, Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
To efekt dobrego i rozsądnego zarządzania światowym dziedzictwem oraz współpracy, jaką SMZT nawiązało w tym roku z Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolią. W lipcu GZM stała się oficjalnie pierwszym w historii organizacji partnerem strategicznym. 20 grudnia na konferencji prasowej Pawlak razem z Jackiem Brzezinką podsumowali pierwsze pół roku współpracy. Jak mówi Członek Zarządu GZM, nawiązanie współpracy z SMZT było dobrą decyzją dla wszystkich 41 gmin z woj. śląskiego, które tworzą naszą metropolię. Z jednej strony mamy możliwość troski o dziedzictwo, o które stowarzyszenie dba, a z drugiej strony możemy też czerpać inspirację, jak 250 lat temu mieszkańcy ówczesnych Tarnowskich Gór i okolic śmiało wdrażali nowoczesne rozwiązania technologiczne i tak naprawdę rozpoczęli wielką rewolucję przemysłową na ziemiach Górnego Śląska.
Była maszynownia, a będzie centrum żywiołów
Wzrost liczby turystów, a także współpraca z partnerami (GZM, Veolia, Politechnika Śląska) pozwalają myśleć o inwestycjach. W wolnostojącym budynku byłej maszynowni trwa remont, którego efektem będzie nowoczesne Centrum Czterech Żywiołów.
– Nazwa jest na razie robocza, bo koncepcja też dopiero się tworzy. Jak widać na zdjęciach, pomysłów jest kilka. Na pewno będzie to miejsce, w którym będziemy opowiadać o innowacyjności i edukować w temacie ekologii – mówi Pawlak i jak dodaje, remont maszynowni powinien zakończyć się jesienią 2023 r. (to tzw. ścieżka edukacyjna organizowana w ramach trwającej Akademii Wodnej firmy Veolia). Na tym jednak nie koniec inwestycji.
Cała narracja dot. wody, ziemi, ognia i powietrza nie zmieści się w jednym budynku, dlatego w planach jest budowa kolejnego. To perspektywa minimum czterech najbliższych lat. Jak na kopalnię przystało, obiekty połączą się ze sobą w podziemiach.
W drodze na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwie Kulturowego
– Jeśli doprowadzimy w najbliższych miesiącach do wpisu „Kultu św. Barbary oraz tradycji górników kopalni kruszcowych na ziemi tarnogórskiej” na krajową listę, to droga do UNESCO jest już wtedy otwarta – powiedziała Agata Mucha, koordynatorka ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. W Zabytkowej Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach 19 listopada 2022 r. odbyły się konsultacje społeczne, które są elementem starań o wpisanie na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego tarnogórskich górniczych tradycji. Wspólnie ustalono nazwę elementu oraz nakreślono zarys wniosku. Wybrano także depozytariusza/ przedstawiciela, którym został prezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej Zbigniew Pawlak.
W Mieście Gwarków wiele się zaczęło. Kult św. Barbary i jedno z pierwszych bractw patronki górników, turystyka industrialna dzięki tzw. Złotej Księdze, Bergfesty i oczywiście uruchomienie pierwszej na Górnym Śląsku maszyny parowej typu Newcomen i pierwszej na kontynencie europejskim typu Watt-Boulton, które były impulsem do zapoczątkowania wielu zwyczajów i tradycji kultywowanych po dziś dzień. Górnikom nadal patronuje św. Barbara, a 4 grudnia świętowana jest barbórka (i to nie tylko na Górnym Śląsku, bo w Stanach Zjednoczonych jest to National Miners’ Day, w Australii National Mining Day, a w Indiach National Coal Miners’ Day).
– Jedno z pierwszych bractw św. Barbary, kult patronki górników, bergfesty… To jest nasze i to nas wyróżnia na tle innych. Charakteryzuje nas także ciągłość tradycji, choć wydobycie zakończyło się tutaj ponad sto lat temu. Dla przykładu w parafii w Bobrownikach Śl. co roku i nieprzerwanie odprawiane są msze barbórkowe. Powracamy do parady górniczej ulicami miasta. Górnicze tradycje są wciąż na ziemi tarnogórskiej żywe – dodał Pawlak.
Za nami otwarte spotkanie, ale przed nami mało czasu i długa droga. Wniosek musi powstać najpóźniej w pierwszej połowie grudnia. Można pomóc i podzielić się wspomnieniami lub po prostu napisać do naszego stowarzyszenia maila (na adres: smzt@kopalniasrebra.pl) z odpowiedzią, dlaczego nadal warto pielęgnować górnicze tradycje w Tarnowskich Górach?
Czy wiecie, że kult św. Barbary rozpoczął się w Tarnowskich Górach? Okazuje się, że patronka dobrej śmierci miała w mieście gwarków sporą rzeszę wyznawców. Odpowiedzialni za ten stan rzeczy byli jezuici, którzy przybyli do Tarnowskich Gór pod koniec XVII w. Jak donoszą kroniki, to właśnie zakonnicy mieli zainspirować powstanie bractwa św. Barbary już w 1721 roku, przy tarnogórskiej parafii Piotra i Pawła. Ówczesny proboszcz parafii, ksiądz Andrzej Augustyn Ziebrowski napisał z tej okazji do Stolicy Apostolskiej list z prośbą o oficjalne zatwierdzenie istniejącego już bractwa. W międzyczasie rozpoczął on wraz z opiekunami kościoła, którymi byli okoliczni właściciele ziemscy i górnicy, budowę przykościelnej kaplicy ku czci świętej. Ukończono ją w roku 1730.
Kilkanaście lat do przodu, bo w 1747 r. do Miasta Gwarków, z przystankiem w Krakowie, dotarły dobre wieści ze Stolicy Apostolskiej. Papież Benedykt XIV w specjalnej bulli uznał istnienie bractwa, zatwierdzając jego statut. Miejscowi uznali, że ogłoszenie tej dobrej nowiny w zwykłą niedzielę nie przystoi, dlatego zdecydowali, że bullę ogłoszą w święto Wniebowzięcia, czyli 15 sierpnia. Nie wiemy niestety, jak wyglądała owa uroczystość. Wiemy natomiast, że 5 dni wcześniej proboszcz dokonał aktu darowizny dla bractwa, zapisując mu część własnej ziemi na konieczne wydatki. Wyraził przy tej okazji pragnienie, aby istniało ono zawsze.
16 lipca 1784 roku w szybie Rudolphine odkryto złoża rud srebronośnych. Wkrótce potem na miejscu założono Królewską Kopalnię Fryderyk, uruchomiono także pierwszą w regionie maszynę parową. Oba momentu uważa się nie tylko za początek drugiej tarnogórskiej rewolucji górniczej, symboliczny start europejskiej rewolucji przemysłowej, ale także prapoczątek przemysłowego Górnego Śląska, jaki znamy dziś.
Na pamiątkę lipcowego odkrycia górnicy spotykali się przy usypanym na miejscu kopcu przez ponad sto lat. W nawiązaniu do tego wydarzenia od kilku lat w mieście organizowana jest Barbórka w środku lata. Bo Bergfest czyli święto górnicze – jeszcze nie jako barbórka – obchodzono w Tarnowskich Górach już w końcu XVIII wieku w połowie lipca.
Pamięć o św. Barbarze w świadomości mieszkańców Tarnowskich Gór i okolic jest mocno zakorzeniona. Nic więc dziwnego, że w wielu miejscach powiatu tarnogórskiego spotkać można patronkę dobrej śmierci w różnych postaciach, albo w firmie obrazów, albo rzeźb. Wiele wizerunków zostało utrwalonych w publikacjach – np. św. Barbarę z herbem Tarnowskich Gór umieścił w Bürgerliche Heraldik dr Paul Knotel, natomiast w Jednodniówce Wydanej Przez Związek Propagandy Województwa Śląskiego w 1938 r. widzimy zdjęcie rzeźby św. Barbary z Koszęcina.
Zacznijmy jednak od podziemi ! Figura patronki górników znajduje się na gł. 40 m, na trasie turystycznej jednej z najciekawszych atrakcji regionu Zabytkowej Kopalni Srebra – miejsca światowego dziedzictwa UNESCO. Figurę poświęcono 4 grudnia 2019 r. na nadszybiu, podczas tradycyjnej barbórki organizowanej przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
Na powierzchni patronkę górników odnajdziemy w wielu lokalizacjach jak choćby w kościele pw. Św. ap. Piotra i Pawła, gdzie znajduje się obraz św. Barbary oraz pochodząca z 1730 r. kaplica ku czci świętej. Udając się do Muzeum w Tarnowskich Górach zobaczyć można XIX-wieczny obraz ze świętą Barbarą z przemysłowym górniczym krajobrazem miasta. Kolejny wizerunek znajduje się w parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Bobrownikach Śląskich, dzielnicy Tarnowskich Gór. W dzielnicy tej znajduje się również kapliczka ku czci świętej Barbary. Wybudowano ją w 1981 r. staraniem Komisji Zakładowej NSZZ Solidarnośc i byłej dyrekcji kopalni odkrywkowej dolomitu. Kapliczka znajduje się w okolicy tzw. kanionu tarnogórskiego przy linii Kolei Wąskotorowej.
Św. Barbarę odnajdziemy również w gminie Zbrosławice, a dokładnie w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Karchowicach, a także w koście pw. Wniebowzięcia NMP w Miasteczku Śląskim.
Garść faktów historycznych potwierdza, że tarnogórskie górnicze tradycje to wartości, które trzeba chronić. Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego prowadzi Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wspólnie z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Obowiązek ochrony i inwentaryzacji tradycji, zwyczajów, czy też umiejętności związanych z tradycyjnym rzemiosłem nakłada na państwo konwencja UNESCO z 2003 roku. Obecnie na liście znajdują się 64 zjawiska, są to m.in.: polonez, jako polski taniec, umiejętność ręcznego malowania wzoru opolskiego i Pochód Lajkonika.
Święto Niepodległości z dźwiękami kopalni
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Śląskiej zagrała koncert w Anneliese Brost Musikforum Ruhr w niemieckim Bochum. Najważniejszym punktem programu był Silver Concerto na klawesyn, orkiestrę smyczkową i dźwięki tarnogórskiej kopalni Adama Wesołowskiego. Na występ zaproszono 14 listopada 2022 r. z okazji Narodowego Święta Niepodległości.
Wykonawcy: Marek Toporowski – klawesyn Yaroslav Shemet – dyrygent Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Śląskiej Program: Myroslav Skoryk – Melodia Johann Sebastian Bach – Koncert klawesynowy d-moll BWV 1052 Johann Sebastian Bach – III Koncert Brandenburski G-dur BWV 1048 w wersji „industrialnej” (opr. Adam Wesołowski) Adam Wesołowski – Silver Concerto na klawesyn, orkiestrę smyczkową i dźwięki Zabytkowej Kopalni Srebra
Współorganizatorzy:
Konsulat Generalny RP w Kolonii
Instytut Polski w Düsseldorfie
Kofinanziert im Rahmen des Mehrjahresprogramms NIEPODLEGŁA für 2017-2022
im Rahmen des Förderprogramms „Kulturelle Brücken” des Adam-Mickiewicz-Instituts
Silver Concerto to koncert industrialny na klawesyn, orkiestrę smyczkową i multimedia wykorzystujące dźwięki i obrazy zarejestrowane w kopalni. Aby podkreślić wyjątkowość tego miejsca, kompozytor wprowadził symbolikę na różnych poziomach. Każda z 4 części nawiązuje do historii miasta. Skomponowany został na zamówienie Urzędu Miasta Tarnowskie Góry, Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej i Pałacu w Rybnej. Koncert swoją premierę miał w 2019 r., ale wciąż można go słuchać na kanale You Tube:
Jedyna tego typu organizacja, która doprowadziła do wpisu na listę UNESCO i pierwsza taka metropolia w Polsce. Od kilku miesięcy Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia jest partnerem strategicznym Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej oraz obiektów ze światowej czołówki, czyli Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach. To przede wszystkim wspólna promocja regionu oraz wsparcie finansowe, ale jak pokazuje przeszłość, ma to także głęboki sens historyczny.
Z kart historii…
GZM i SMZT łączy przymiotnik „pierwszy” odmieniany na wiele sposobów. Działalność stowarzyszenia od zarania dziejów kręciła się wokół historii przemysłu wydobywczego. A jeśli górnictwo w Tarnowskich Górach, to warto przytoczyć kilka faktów. W sierpniu 1787 r. prosto z Walii na Górny Śląsk dotarła pierwsza maszyna parowa, którą uruchomiono w Kopalni Fryderyk dokładnie 18 stycznia 1788 r. Symbolicznie uznaje się, że to wydarzenie rozpoczęło rewolucję przemysłową w tej części Europy.
Wiadomość o pierwszej maszynie parowej lotem błyskawicy rozeszła się po kontynencie. Do Tarnowskich Gór zaczęło przybywać wielu ciekawskich, wśród których znalazło się wiele wybitnych osobowości. Swoje wrażenia przelewali na papier, wpisując się do tzw. Złotej Księgi Tarnowskich Gór. Zawiera ona w sumie blisko 900 nazwisk ludzi reprezentujących różne zawody i stany społeczne. 12 września 1804 r. do księgi tej wpisał się m.in. twórca polskiego hymnu Józef Wybicki. Złota Księga uznana została za początek turystyki industrialnej.
Jeszcze przed maszyną parową to właśnie w Tarnowskich Górach narodził się kult św. Barbary, patronki górników. Patronka dobrej śmierci miała w mieście gwarków sporą rzeszę wyznawców. Bractwo Świętej Barbary założono tu w 1721 r., a dziewięć lat później wybudowano przykościelną kaplicę ku czci świętej. Działalność bractwa oficjalnie zatwierdzono w 1747 r. A po odkryciu złóż srebronośnych i uruchomieniu wspomnianej maszyny parowej, górnicy usypali pamiątkowy kopiec w dzisiejszym Parku Kunszt, przy którym co roku świętowali na Bergfestach, czyli związanych także ze świętą Barbarą świętach górniczych.
UNESCO to dopiero początek
9 lipca 2017 r. polska Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO została poszerzona o kolejny, piętnasty wpis pn. „Kopalnie ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” (to w sumie 28 pogórniczych obiektów z Tarnowskich Gór, Bytomia i Zbrosławic). Wniosek przygotowało Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które jako organizacja pozarządowa doprowadziła do pierwszego w województwie śląskim wpisu na prestiżową listę.
Stowarzyszenie utrzymuje po dziś dzień kopalnię i sztolnię z własnych środków, bez wsparcia państwa. Sytuacja w ostatnich latach skomplikowała się w czasie pandemii. Z pomocą przyszła metropolia, która od kilku miesięcy jest partnerem strategicznym organizacji. Przekłada się to m.in. na promocję regionu oraz tańsze bilety dla turystów (posiadacze aktywnego biletu na karcie ŚKUP mogą skorzystać z 20% zniżki przy zakupie wejściówek do kopalni oraz sztolni).
Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia to najmłodsza metropolia w Europie i pierwsza taka instytucja w Polsce. Tworzy ją związek 41 miast i gmin, zlokalizowanych w centralnej części województwa śląskiego. Obszar GZM to ponad 2,5 tys. km2, gdzie obok tradycyjnego przemysłu rozwijają się nowoczesne technologie, związane m.in. z branżą automotive, IT czy medycyną. Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia zamieszkiwana jest przez ok. 2,3 mln mieszkańców. Metropolia jest aktywna w tworzeniu innowacyjnych rozwiązań w następujących obszarach:
gospodarka
transport publiczny/mobilność
edukacja
branże czasu wolnego
ochrona środowiska.
Zabytkowa Kopalnia Srebra to obiekt, w której uruchomiono pierwszą na Górnym Śląsku maszynę parową. Jedną z największych atrakcji jest przepływ łodziami na trasie o dł. 270 m. Podziwiać można także przyrodę – różne gatunku grzybów, porostów oraz niezwykłe zjawiska przyrodnicze (w tym jedyny w Europie lej krasowy). 40 m pod ziemią jest zawsze 10 stopni C. Do tego w budynku nadszybia mieści się nowoczesne centrum edukacji o tarnogórskim górnictwie kruszcowym. Trasa jest przystosowana dla osób z niepełnosprawnościami. Te podziemia można zobaczyć, usłyszeć, dotknąć, poczuć całym sobą…
Obok kopalni znajduje się Skansen Maszyn Parowych z jedną z największych tego typu kolekcji w Polsce. Warto wejść także na pomarańczową hałdę, gdzie z wysokości 17 m można podziwiać panoramę miasta.
Sztolnia Czarnego Pstrąga (oddalona od kopalni niecałe 5 km) to jedyna w Polsce, wciąż działająca sztolnia odwadniającą i jeden z najdłuższych w Europie podziemnych przepływów łodziami (600 m). Przewodnik, niczym wenecki gondolier, wprawia łódki w ruch jedynie za pomocą siły własnych mięśni, dzięki czemu obiekt nazywany jest polską podziemną Wenecją. Obiekt położony jest na terenie urokliwego Parku Repeckiego.
W nowoczesnym budynku obsługi ruchu turystycznego, przy szybie Sylwester, można oglądać wystawę ponad 50 lamp górniczych z XX wieku. A na skraju Parku Repeckiego znajduje się Brama Gwarków, czyli miejsce, gdzie wody sztolniowe opuszczają podziemia i wpływają do rzeki Dramy, żeby po pokonaniu kilkuset kilometrów trafić do Bałtyku.
Tarnowskie Góry w Wieliczce
– Nasze szole są zawsze dla Was otwarte – powiedział prezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej Zbigniew Pawlak w Kopalni Soli w Wieliczce na wernisażu wystawy pn. „Wieliczka i Tarnowskie Gory. Śladami Zabytków na liście UNESCO”. Od 13 października ponad 100 metrów pod ziemią można oglądać efekty XXII Pleneru Malarskiego Artystów Niepełnosprawnych, który pod koniec czerwca odbył się w Mieście Gwarków. Uczestników wydarzenia zainspirowała m.in. Zabytkowa Kopalnia Srebra, która jest obiektem przystosowanym dla osób z różnymi niepełnosprawnościami.
Jak dodał Pawlak, każda kopalnia jest miejscem wyjątkowym i pewnie zwykłemu turyście kojarzy się z niedostępnością. A Wieliczka oraz tarnogórska kopalnia to obiekty turystyczne, które osoby niepełnosprawne mogą zwiedzać. Ten plener to także kolejny dowód na to, że są to miejsca magiczne, które inspirują artystów do twórczości.
Na wystawie w komorze Staszica znalazło się 106 prac. Wykonane zostały różnymi technikami artystycznymi (głównie obrazy olejne, ale też pastele, akwarele, ołówek i po raz pierwszy linoryt). Na obrazach pojawiły się tarnogórskie podziemia, budynek Sztolni Czarnego Pstrąga, Skansen Maszyn Parowych lub Dzwonnica Gwarków.
– Prace, które możemy podziwiać, to efekt pleneru, który cyklicznie odbywa się w miejscach szczególnych, bo wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Artyści tworzyli m.in. w Wieliczce, na Zamku Żupnym, a ostatnio właśnie w Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach. Bardzo się cieszymy, że możemy współpracować ze Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Tarnogórskiej i wspierać w swojej twórczości osoby niepełnosprawne – powiedział Jan Godłowski dyrektor Muzeum Żup Krakowskich.
Tegoroczny plener w Mieście Gwarków odbył się w dniach 27-29 czerwca pod nazwą: „Wieliczka i Tarnowskie Góry – śladami zabytków na liście UNESCO”. W wydarzeniu wzięło udział 50 artystów z różnorakimi niepełnosprawnościami i z różnych stron Polski m.in. z Krakowa, Bytomia, Katowic, Krzeszowic, Piekar Śląskich, Rudawy, Szczecina, Włocławka, Pszczyny, Krosna i Wieliczki. Wśród uczestników był m.in. Walery malujący ustami, Stanisław, który nie ma rąk, ale tworzy stopami, czy też Basia Marzec – stała bywalczyni plenerów.
Powstało w sumie 155 prac. Motywem przewodnim wydarzenia tym razem były kopalnie, które zapisały się w historii Polski, bo w Wieliczce pozyskiwano cenną sól, a w Tarnowskich Górach kruszec do bicia srebrnych monet. Oba obiekty dzięki swojej wyjątkowej wartości zostały wpisane na listę UNESCO.
– Od 23 lat organizujemy plenery. Byliśmy w wielu miejscach zarówno w Polsce, jak i za granicą. Sama wystawa pierwszy raz organizowana jest pod ziemią. Bardzo dziękuję, że niepełnosprawni artyści są mile widziani w kopalniach. Warto, bo na naszych wydarzeniach nie ma smutku. Widać wyłącznie radość i uśmiech – mówiła Helena Maślana prezes Fundacji Sztuki Osób Niepełnosprawnych w Krakowie.
Organizatorem pleneru oraz wystawy było Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej i Fundacja Sztuki Osób Niepełnosprawnych w Krakowie. Tarnowskie Góry w Wieliczce można oglądać do 27 listopada. A potem? Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej będzie się starało, żeby chociaż część prac można było obejrzeć w Mieście Gwarków.
Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia została oficjalnym partnerem strategicznym Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Informacja została oficjalnie ogłoszona 18 sierpnia 2022 r. na konferencji prasowej, która odbyła się w podziemiach Zabytkowej Kopalni Srebra. „Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” to jedyny na terenie GZM i jeden spośród zaledwie siedemnastu w Polsce wpis, który znalazł się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.
W ramach współpracy na terenie obiektów kopalni oraz w jej mediach własnych będzie szeroko promowana GZM i jej wartości w kontekście rozwoju i innowacyjności, a mieszkańcy GZM otrzymają między innymi 20% zniżki na zakup biletu wstępu do obiektów kopalni. Wystarczy, że okażą w kasie aktywny bilet imienny (dzienny, 24 h, 7-, 30-, 90-, 180-dniowy oraz Metrobilety), na korzystanie z komunikacji zbiorowej, organizowanej przez Zarząd Transportu Metropolitalnego (tramwaj, autobus, trolejbus). Zniżka obowiązuje tylko turystów indywidualnych. Jedna karta ŚKUP umożliwia zakup jednego biletu. Zniżka przysługuje od biletów normalnych i ulgowych, nie dotyczy biletów rodzinnych.
– Nasza współpraca jest konsekwencją innowacyjnego myślenia, które ułatwia ludziom życie – tak samo ważne teraz, jak i przed ponad dwoma wiekami, kiedy to właśnie w tej części Europy rozpoczęła się rewolucja przemysłowa. Pionierskie rozwiązania i odważne wdrażanie nowych technologii nadal charakteryzują ten region, a Górnośląsko- Zagłębiowska Metropolia, sama będąc przykładem pionierskich rozwiązań – wspiera je na tym terenie w obszarach transportu, edukacji i rozwoju, gospodarki, ochrony środowiska i czasu wolnego – mówi Kazimierz Karolczak, Przewodniczący Zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.
Historyczna Kopalnia w Tarnowskich Górach jest symbolem wielkiej zmiany. Dzięki odwadze mieszkających tu ludzi, ich wierze w nowe technologie – jakimi były kiedyś maszyna parowa, czy nowatorski system gospodarowania wodami podziemnymi – wprowadzono rozwiązania, które wyprzedzały swoją epokę, ułatwiały ludziom życie i pracę.
– Cieszymy się ogromnie z obecności w naszej kopalni tak ważnej instytucji, jaką jest GZM. Taki partner to nie tylko finansowa, ale także wizerunkowa gwarancja zachowania naszego dziedzictwa dla przyszłych pokoleń. Kiedyś byliśmy pionierami innowacji i z biegiem czasu stworzyliśmy wspólnie podwaliny nowoczesnego regionu, jaki obserwujemy obecnie. Tu po raz pierwszy zabiło industrialne serce regionu. Można więc śmiało zaryzykować twierdzenie, że w Tarnowskich Górach wszystko się zaczęło. Dziś rozpoczynamy, a w zasadzie otwieramy nowy rozdział tej historii – dodaje Zbigniew Pawlak, Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które zarządza Zabytkową Kopalnią Srebra.
Wąskotorówką do kopalni
Najstarsza nieprzerwanie czynna kolej wąskotorowa na świecie znów na torach. W tegorocznym sezonie letnim można podróżować zarówno pociągami prowadzonymi lokomotywą spalinową, jak i parową. Wąskotorówka jeździ na trasie Bytom – Miasteczko Śląskie i zatrzymuje się m.in. niedaleko tarnogórskiej kopalni.
Pociągi Stowarzyszenia Górnośląskich Kolei Wąskotorowych w Bytomiu kursują w każdy weekend (soboty, niedziele oraz dodatkowo w święto 15 sierpnia). Trzy pary pociągów prowadzone lokomotywą spalinową jeżdżą na trasie z Bytomia do Miasteczka Śląskiego. Zatrzymują się m.in. na historycznej stacji Bytom Karb Wąskotorowy, w Suchej Górze (w pobliżu Rezerwatu Segiet), obok Zabytkowej Kopalni Srebra (wpisanej w 2017 r. na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO), przy zalewie Nakło-Chechło. Przystanek początkowy znajduje się na peronie wąskotorowym (peron V) dworca głównego w Bytomiu. Bilety kosztują 20 zł (ulgowe 12 zł) i można je nabyć u obsługi pociągu. Rowery, wózki i innego rodzaju bagaże można przewozić bezpłatnie w wagonie bagażowym.
Dodatkowo w każdą niedzielę od 3 lipca do 11 września pomiędzy Bytomiem (od ul. Reja) a Tarnowskimi Górami kursuje pociąg z lokomotywą parową. Mowa tu oczywiście o 72-letnim parowozie typu Ryś. Zabytkowa maszyna pochodzi z Zakładów Cynkowych Szopienice i została przywrócona do życia po ponad 50 latach postoju. Bilety w jedną lub obie strony kosztują od 20 do 35 zł.
Weekendy z wąskotorówką rozpoczynają się w Bytomiu już o 9 rano. Ostatni pociąg odjeżdża z Miasteczka Śląskiego o 17:30. Oprócz tego w niedziele na terenie stacji Bytom Karb Wąskotorowy o 12:15 i 15:15 na chętnych czekają przewodnicy, gotowi opowiadać o historii wąskiej kolei (Izba Tradycji otwarta w godzinach 12-16).
Górnośląskie Koleje Wąskotorowe to najstarsza nieprzerwanie czynna kolej wąskotorowa na świecie. Powstała w 1853 r. Przez ponad 140 lat służyła tutejszemu przemysłowi, przewożąc węgiel, rudy metali, czy też kamień. Obecnie przewozi turystów. Za utrzymanie wąskotorówki odpowiadają pasjonaci ze Stowarzyszenia Górnośląskich Kolei Wąskotorowych.
Sezon letni 2022 trwa do 11 września.
Znaczkowa premiera. Brama Gwarków dla kolekcjonerów
Zwiedź obiekt i zdobądź kolejny drewniany krążek! To idea Znaczka Turystycznego. Na świecie jest już prawie 6500 takich miejsc. Swoją premierę miał właśnie znaczek, na którym znalazła się Brama Gwarków.
– Kolejny dzień i kolejna znaczkowa premiera. Tym razem drewniany krążek ma za zadanie pokazanie Wam niezwykle ciekawego miejsca na terenie województwa śląskiego, w pobliżu Tarnowskich Gór, a dokładniej w Zbrosławicach – czytamy na stronie Znaczków Turystycznych, gdzie można nie tylko zobaczyć, jak wygląda krążek, ale także przeczytać o historii miejsca.
Wylot Sztolni Głębokiej Fryderyk w Ptakowicach to już nasza kolejna turystyczna atrakcja wyróżniona na znaczku. Na drewnie znajdują się już Zabytkowa Kopalnia Srebra, Sztolnia Czarnego Pstrąga oraz Skansen Maszyn Parowych. Tarnogórskie obiekty do kupienia są w wymienionych miejscach oraz siedzibie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej przy ul. Gliwickiej 2 w Tarnowskich Górach.
Drewniany krążek ma średnicę 6 cm i 1 cm grubości. Awers i rewers przeważnie jest taki sam. Znaczek Turystyczny jest pamiątką z naturalnego materiału – drewna, bez użycia barwników, farb, lakierów, jest w 100 % ekologiczny. Składa się z trzech elementów: samego znaczka, karteczki i naklejki. Produkowany jest ręcznie. Grafika wypalana jest w wysokiej temperaturze przy pomocy metalowej, grawerowanej matrycy. Poprzez silny nacisk matryca wypala w drewnie plastyczny wizerunek.
Znaczek Turystyczny przedstawia miejsce, do którego dotarł turysta. Jest pamiątką i potwierdzeniem wizyty. W żadnym innym miejscu nie można kupić takiego znaczka. W sumie jest już ponad 6400 miejsc na świecie oznaczonych Znaczkiem Turystycznym, a ich liczba z każdym dniem wzrasta. W Polsce znaczek jest obecny od 2004 r.
Zbieranie znaczków jest impulsem do wzięcia udziału w grze kolekcjonerskiej. Należy zebrać dziesięć znaczków opatrzonych kolejnymi dostępnymi numerami (w ramach jednego państwa). Następnie odciąć papierowe kupony przymocowane do każdego z nich. Kupony nakleić na formularz (dostępny na stronie znaczki-turystyczne.pl) i wysłać na adres organizatora. Za każdych wysłanych dziesięć kuponów kolekcjoner otrzymuje za darmo Znaczek Kolekcjonera, czyli Znaczek Turystyczny, którego nie można kupić w żadnym miejscu, jest przydzielany przez centralę w Polsce.
Razem na rzecz rozwoju turystyki kulturowej
W Europie jest 11 państw, które biorą udział w tym nowatorskim projekcie. Wśród nich jest Polska, którą reprezentują Tarnowskie Góry. We współpracy z Instytutem Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach i w ramach Textour Project tworzona jest nowa oferta turystyczna, która obejmie Zabytkową Kopalnię Srebra oraz tereny i obiekty ściśle związane z tarnogórskim UNESCO.
Za nami seria warsztatów, podczas których w toku dyskusji wypracowano m.in. misję, plan, modele biznesowe, czy też narzędzia potrzebne do ich wdrożenia. Innowacyjny zestaw działań ma ściśle odpowiadać naszemu obszarowi.
Projekt TExTOUR w Tarnowskich Górach zakłada:
wymianę doświadczeń pomiędzy obszarami pilotażowymi,
• współpracę naukową dotycząca wpływu na środowisko poprzemysłowej turystyki kulturowej,
• opracowanie modelu zarządzania szlakami kulturowymi,
• integrację elementów szlaków kulturowych z lokalną polityką rozwoju i wzmocnienie zaangażowania przedsiębiorców,
• poprawę mechanizmów pozyskiwania funduszy na rewitalizację, utrzymanie i promocję obiektów turystyki kulturowej,
• tworzenie innowacyjnych narzędzi do zarządzania i promowania współpracy w zakresie turystyki kulturowej.
W prace nad projektem zaangażowani są: Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, Śląski Urząd Marszałkowski, Tarnogórskie Starostwo Powiatowe, Urząd Miasta w Tarnowskich Górach, Miasto Bytom, Gmina Zbrosławice, Śląska Organizacja Turystyczna, Lasy Państwowe, Muzeum w Tarnowskich Górach, Tarnogórskie Centrum Kultury i kilka innych lokalnych organizacji.
Konkretny produkt turystyczny ma powstać w najbliższych tygodniach. Jego wdrażanie zakończy się w ciągu kolejnych dwóch lat.
Turystyka kulturowa odgrywa istotną rolę w gospodarkach wielu krajów, stanowi około 35% całego sektora turystycznego i jest postrzegana jako ważny czynnik wzrostu gospodarek wielu krajów Europejskich. Projekt TExTOUR jest ukierunkowany na rozwój potencjału w regionach, które nie są postrzegane jako atrakcyjne turystycznie. W trakcie trwania czteroletniego projektu ma zostać opracowane szerokie spektrum metod, procedur, narzędzi oraz usług, wzmacniających potencjał rozwojowy turystyki kulturowej. Wśród wybranych regionów znalazły się również te, które charakteryzuje kulturowe dziedzictwo poprzemysłowe, w tym region Górnego Śląska wraz ze wskazanym obszarem pilotowym, którym jest Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach.
Realizacją zajmuje się Konsorcjum składające się z 18 partnerów z 11 krajów, w tym 8 państw UE i 3 partnerów zewnętrznych (Liban, Bośnia i Hercegowina oraz Ukraina). Dodatkowo przy realizacji działań w ramach Laboratoriów Turystyki Kulturowej, projekt współpracuje z partnerami lokalnymi i regionalnymi.
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych jest instytutem badawczym nadzorowanym przez Ministra Klimatu i Środowiska. Badania i usługi oferowane przez IETU ukierunkowane są na wyzwania środowiskowe dotyczące terenów uprzemysłowionych i zurbanizowanych w kontekście gospodarki o obiegu zamkniętym, efektywnego gospodarowania zasobami oraz adaptacji do zmian klimatu i łagodzenia ich skutków.
TExTOUR to finansowany przez UE projekt, w ramach którego współprojektuje się innowacyjne i zrównoważone strategie i polityki turystyki kulturalnej w celu poprawy ubogich obszarów w Europie i poza nią. W tym celu współpracuje z ośmioma Laboratoriami Turystyki Kulturalnej zlokalizowanymi w różnych obszarach UE i poza UE i angażuje różnych graczy społecznych i interesariuszy odgrywających istotną rolę w sektorze turystyki kulturalnej.
Wybrane programy pilotażowe mają zróżnicowane i uzupełniające się cechy, które umożliwiają ekspertom projektu opracowanie szerokiej gamy scenariuszy dla obszarów kontynentalnych i przybrzeżnych, wiejskich i miejskich, ubogich obszarów oddalonych lub peryferyjnych, stojących w obliczu wielu wyzwań społecznych, gospodarczych i środowiskowych.
Wiedza zdobyta w ramach projektu zostanie udostępniona na innowacyjnej platformie otwartego dostępu TExTOUR dla decydentów, praktyków i społeczności lokalnych.
